Tuesday 31 January 2017

පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ල හා අවට භූමිය : කැනඩාවේ සුවිශේෂ ස්ථාන 4


වික්ටෝරියා රැජින විසින් තෝරාදුන් උස භූමියක ගොඩනැගු කැනඩා පාර්ලිමේන්තුව තිබෙන්නේ ඔටාවා අගනුවරයි. මෙම ස්ථානය Parliament Hill කියලයි හඳුන්වන්නේ. පාර්ලිමේන්තුව නැගෙනහිර කොටස, බටහිර කොටස හා මධ්‍ය ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ල ලෙස ගොඩනැගිලි තුනකින් යුක්තයි. මේවා බ්‍රිතාන්‍ය උසස් ගොතික් ගෘහනිර්මාණ ශිල්ප මැනවින් නිරුපණය කරමින් ගොඩනැගු ඒවාය.

ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ලට ඇතුල්වන විට ඇති රොටුන්ඩා හි උස සීලිම් හා එක් එක් ප්‍රාන්ත නියෝජනය කරන කැටයම් සහිත කුළුණු පැමිණෙන අමුත්තන් පිළිගැනීමට සැදී පැහැදී සිටිනු වැනිය.
මේ ශාලාව මගින් පාර්ලිමේන්තුව රැස්වන තැනත්, සෙනෙට් සභාවත් වෙන්වෙනවා. මෙහි කෙලවර පුද්ගල මුර්ති සාදා තිබෙනවා.







         පාර්ලිමේන්තු ගොඩනැගිල්ලේ වැදගත් ස්ථාන
1. පාර්ලිමේන්තුව රැස්වන ස්ථානය House of Common
දෙපස මහජනතාවගේ චන්දයෙන් පත්වන පක්ෂ හා විපක්ෂ මන්ත්‍රීන් සඳහා ආසනත්  මැද කථානායක අසුනත් පිහිටා තිබෙන මෙහි බ්‍රිතාන්‍ය පාර්ලිමේන්තුවේ මෙන් කොළ පැහැති ආසන පනවා ඇත. සිවිලිමේ ලිනන් කැන්වස් මත කැනඩාවේ ජාතික සංඛේත ඇඳ ඇත. බිත්ති සුදු ඕක් ලීයෙන් හා පොසිල හුනුගල්වලින් නිර්මිතය.

2. සෙනෙට් සභාව රැස්වන ස්ථානය
ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ලේ නැගෙනහිර පස පිහිටන රතු පලස් හා රන්වන් කැටයම් සහිත වහලෙන් අලංකෘත උත්තුංග රාජකීය ප්‍රෞඪත්වය පෙන්නුම් කරන තැනකි. බිත්ති මත ඇති ලෝක යුද්ධය නිරූපිත තිරවලට පහලින් කැනඩාවේ ශාක හා සතුන් ලි හා ගල්වලින් නිර්මාණය කර ඇත.
අගමැතිතුමා ගේ උපදේශකත්වයෙන් ආණ්ඩුකාරවරයා විසින් පත්කරන සෙනෙට් සභාව රතු ආවරණ යෙදු ආසන මත වාඩිවී තීරණ ගැනීම සඳහා රැස්වෙති.

3. පාර්ලිමේන්තු පුස්තකාලය
1849 සිදුවූ මහා ගින්නකින් පැරණි පුස්තකලයේ පොත් 11000ක් පමණ විනාශ විය. ගොඩනැගිලි නිර්මාණ ශිල්පයේ අපුර්වත්වය විදහාපාන  වර්ණ, වයනය, හස්ත කර්මාන්ත, මුර්ති ආදියෙන් සමන්විත තට්ටු 5කින් යුත් නව පුස්තකලයේ මැද වික්ටෝරියා රැජිනගේ කිරිගරුඬ පිළිරුවක් ඇත. පොලවට වීදුරුත්, වහලට තඹත් යොදා ඇති මෙය ඓතිහාසික හා සංස්කෘතික අගයන් රැකෙන ලෙස නිමවී ඇත. ඉතා අනර්ඝ පොත්පත් සඟරා, වාරික, රජයේ ලියවිලි, CD, වීඩියෝ, හා අනෙකුත් තොරතුරු එකතුන් රැසක් ඇති මෙහි පාර්ලිමේන්තු කටයුතු සඳහා අවශ්‍ය තොරතුරු ලබාගැනීම, පර්යේෂණ පහසුකම් හා ලිපි පරිහරණයට සියලු පහසුකම් ඇත.
පුස්තකාල වහල 

4.Peace Tower : සාම ඔරලෝසු කණුව
ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ලේ මැද පිහිටා ඇති 98m උස ඔරලෝසු කනුව පළමු ලෝක යුද්ධයෙන් මිය ගිය කැනේඩියානු සෙබළුන් සිහි කිරීම උදෙසා 1927දී බ්‍රිතාන්‍යයෙන් ලද ත්‍යාගයකි.
පැය 1/4කට වරක් නාදවන සීනු හඬ පාලනය වනුයේ කුලුන මැද හරියේ ඇති කාමරයක යතුරු පුවරුවකිනි. සීනු 53න විශාලම එක 10160kg ක් බර අතර කුඩාම සිනුවේ බර 4.5kg වේ.  සතියේ දිනවල දිනපතා මෙහි ජාතික කොඩිය අඩකුඹු කර ඔසවන අතර, කණුව ඇතුලතින් ඉහලට ගොස් නැරඹීමට අවස්ථාව තිබේ.

5.පිටත භුමියේ මුර්ති
වර්ග මිටර් 88840ක පැතිරුණ පාර්ලිමේන්තු භුමියේ තැනතැන ඉතිහාසයේ වැදගත් අවස්ථා හා වැදගත් පුද්ගලයන් දැක්වෙන මුර්ති නිර්මාණය කර ඇත. තද පාටින් යුතු මේ මුර්ති ප්‍රධාන ගොඩනැගිල්ල වටා ඇවිදිමින් නැරඹිය හැකිවේ.
1929 කාන්තාවන්ට සමතැන් දීමේ අවස්ථාව පෙන්වන මුර්තියක් 













6. පොලිස් හා සාමය රකින නිලධාරී ස්මාරකය
1804 සිට රටේ නීතිය හා සාමය වෙනුවෙන් දිවිදුන් සියලුම පොලිස් නිලධාරීන්, දේශසීමා සේවා නිලධාරීන්, ප්‍රාන්ත සහ රටේ නිතිය සුරකින සංවිධානවල නිලධාරීන් සිහිකිරීම උදෙසා ඇති, ඔවුන්ගේ නම් කෙටු පුවරු ඇති ස්මාරකයද පාර්ලිමේන්තු භුමියේ පසෙක ඇත. සෑම වසරකම සැප්තැම්බර් මස අන්තිම ඉරිදා ඔවුන්ගේ සේවය අගය කිරීම හා ගෞරව දැක්වීම උදෙසා මහජන හමුවක් පැවැත්වේ.

 6. ශතක ගිනි සිළුව Centannial Flame
1966 සිදුවූ කැනඩාවේ ශත සංවත්සරය සමරනු සඳහා පිහිටවූ වෘත්තාකාර වතුර මලක් මත පිහිටි ගිනිසිළුව තවත් අපුරු නිර්මාණයකි.  විෂ්කම්භය අඩි 10ක් වන වෘත්තාකාර ඉදිකිරීමක් වන මෙහි වතුරට ඉහලින් ගිනි සිළුවක් තිබීම අපුර්වත්වයකි. ගෑස් වලින් ක්‍රියාකරන ගිනිසිළුව පිහිටන පලිහ මත ප්‍රාන්ත 10 හා පළාත් 2 නිරුපනය කරන සංඛේත ඇත. වතුරමල්වලින් දැක්වෙන්නේ පැසිෆික් සාගරයේ සිට අත්ලාන්තික් සාගරය දක්වා විහිදුනු කැනඩාවේ එකමුතු බවයි. ගිනිසිළුව හේතුවෙන් සීත කාලයේ පවා වතුරමල මිදීමකින් තොරව ක්‍රියාත්මක වේ.
මෙය නැරඹීමට එන අය වාසනාව ප්‍රර්ථනා කරමින් විසි කරන කාසි එකතුකර අවුරුදු පතා විශේෂ අවශ්‍යතා ඇති පුද්ගලයෙක්ටත්, ඔවුන් වෙනුවෙන් පර්යේෂණ කරන ආයතනයකටත් ශිෂ්‍යත්ව පිරිනැමීම සිදුකෙරේ.

පාර්ලිමේන්තුවේ වැදගත් සංදර්ශණ
1. ආරක්ෂක නිලධාරීන් හුවමාරුව
එංගලන්ත බකිංහැම් මාලිගයේ ආරක්ෂක සෙබල ඇඳුමට සමාන ඇඳුමකින් සැරසුණු පාර්ලිමේන්තු ආරක්ෂක භටයන් හුවමාරු වෙන අවස්ථාව ගිම්හාන කාලයේ දිනවල උදේ 10ට ආරම්භ වේ.
 තුර්යවාදන හා ආචාර පෙළපාලියත්, සංදර්ශනයත් නෙත් ප්‍රියකරන දසුන් වේ.

2.Sound and Light show - MosAika
පාර්ලිමේන්තු මධ්‍ය ගොඩනැගිලි බිත්තිය තිරයක් ලෙස භාවිතා කරමින්  ඉදිරිපත් කරන කැනඩාවේ ඉතිහාසය දක්වන MosAika වැනි සංදර්ශනයක් ලොව කිසි තැනක ඇත්දැයි සැක සහිතය. අඩි 470ක් දිග, තට්ටු 30ක් උස තිරයක මැවෙන දසුන් සිතාගත හැකිද?  ජුලි සිට සැප්තැම්බර් දක්වා රාත්‍රීයේ  පැය භාගයක කාලයක් තුල digital technology, ප්‍රොජෙක්ටර් 17ක්, සුවිශේෂ software හා පාලක උපක්‍රම, LED තිර, ශබ්ද විකාශන යන්ත්‍ර යොදාගනිමින් පාර්ලිමේන්තු බිත්තියේ පතිතවන, ඉංග්‍රීසි, ප්‍රංශ භාෂා ද්වයෙන්ම විස්තර කෙරෙන චිත්‍රපටය, ඉදිරිපස තණනිල්ල මත වාඩිවී නැරඹීම ඉතා අපුර්ව අත්දැකීමකි.



උදව්:
ප්‍රදීප් හා පුතා
Discover the Hill : Outdoor Self-guiding Booklet
තොරතුරු කියා දුන් parliament guide
www.lop.parl.gc.ca
http://cpoma.ca/memorial_History.html
http://www.tpsgc-pwgsc.gc.ca



Saturday 28 January 2017

චීන නව වසර

ගුගලේ ඇරපු ගමන් කුකුලෙක් එක්ක මෝස්තරයක් දැක්කම බලද්දී අද චීන නව වසර ලබනවා. ටිකක් හොයල ඒ ගැන ලියන්න හිතුවා.
මෙය චීන ජාතිකයන්ගේ වසන්ත උළෙල ආරම්භවන දිනයයි. ඔවුන්ගේ චන්ද්‍ර සුර්ය දින දර්ශනවලට අනුව අලුත් වසරක් ඇරඹෙන දිනයයි. මේ ආරම්භක දිනය වසරින් වසරට වෙනස් වෙනවා. ඒකට හේතු තිබෙනවා. 
චීන චන්ද්‍ර දින දර්ශනය දින 29 හෝ 30කින් යුතු මාස 12ක් හෝ 13ක් විය හැකියි. වසරකට තිබෙන පෝය ගණන අනුවයි මෙය වෙනස් වෙන්නේ. පෝය 13ක් තිබෙන වර්ෂවල මාස 13ක් ඇති අධික අවුරුද්දක් ලෙසයි ගැනෙන්නේ. 
සුර්යයාත්, චන්ද්‍රයාත් දෙකම සලකා කරන සංකීර්ණ ගණනය කිරීමකින් තමයි ඉස්සර මේ දිනය තීරණය කර තිබෙන්නේ. දැන් නව සුර්ය වසරේ ප්‍රථම නව සඳ දකින්නට ලැබෙන දිනයයි අලුත් අවුරුදු උදාව ලෙස සලකන්නේ. ඊට එක දිනකට පෙර ආරම්භවන උත්සව දින 15කින් පුරහඳ ඇතිවන දිනය දක්වා පැවැත්වෙනවා.

චීන මිනිසුන් දින 365 සුර්ය දින දර්ශනය ක්‍රි. පූ. 2357 සිට භාවිතා කල බව කියවෙනවා. චන්ද්‍ර වර්ෂ ක්‍රමය වසර 4500ක් මුළුල්ලේ භාවිතා කරනවා. 
සුර්ය වර්ෂය වසන්ත, ග්‍රීෂ්ම, සරත්, සිසිර ලෙස ඍතු අනුව කොටස් හතරකට බෙදා ඇති අතර, ඒ එක කොටසක් නැවත හයකට බෙදීමෙන් සම්පුර්ණ කොටස් 24ක් ඇති එකක්. එම දින දර්ශනය අනුව සිසිරය සඳහා සුර්යයා මුදුන් වන්නේ නොවැම්බර් මාසයේ දිනකයි. එදින සිට චන්ද්‍ර මාස දෙකකින් එළඹෙන නව සඳ නව වසර ආරම්භය ලෙසයි පෙර ගණනය කර තිබෙන්නේ. ඒ අනුවයි නව වසර ජනවාරි අගට හෝ පෙබරවාරි මුලට යෙදෙන්නේ.මෙය සමහර විට නව දින දර්ශන සඳහා ගැලපීමේ ඇතිවූ වෙනස්කමක් විය හැකියි. 


සෑම වසරක්ම යම් සතෙක්ට අයිති වසරක් ලෙස සැලකෙනවා. මෙලෙස හැම වසරක්ම අදාල සතුන් 12න්  එකකට අයත් වෙනවා. මේ අනුව 2017 වඳුරාගේ වසර පසුකොට කුකුලා ගේ වසරටයි පිළිපන්නේ.









ඉතා පැරණි, දිව්‍යමය කඳන් 10කුත්, භෞමික ශාකා 12කුත්, රුප හා සංකේතත් අඩංගු දින දර්ශන ක්‍රමය අනුව වර්ෂවලට පමණක් නොව මාස හා දවස්වලටත් අධිපති සතුන් හා සංඛේත තිබෙනවා.

එක් එක් පුද්ගලයා ඉපදුනු වර්ෂය අනුව ඔවුන්ගේ ගතිගුණ කියවෙන ජ්‍යෝතිෂ ක්‍රමයකුත් තියනව.  තමන් උපන් වසරට අයත් වසරක් නැවත එළඹෙන විට (වසර 12කින් එනවනේ.) ඒ වසර ඒ අයට අසුබ ලෙස සැලකෙනවා. අසුබ මග හැරිම උදෙසා කරන්නේ රතු පාටින් ඒ වසරට අයත් සත්ව රුපය සටහන් යට ඇඳුම් ඇඳීමයි. ඉතින් මේ දවස්වල චීන මිනිසුන් ගැවසෙන කඩ සාප්පුවල කුකුල් රූප ඇති රතු යට ඇඳුම් දැක්කොත් පුදුම වෙන්න එපා.

අපේ අලුත් අවුරුද්ද වගේම මෙය සම්ප්‍රදායික දේ බොහොමයක් ඇතුලත් උත්සවයක්. වසරක් වෙහෙසී වැඩකළ අය ගිමන් නිවීමක් ලෙසත්, පවුල්වල අය එකතුවී සතුටුවන දින ලෙසටත්, නව වසර යහපත් හා සුබ වීමට ප්‍රර්ථනා කිරිමටත් මේ දින යොදා ගන්නේ.
මේ සඳහා ඔවුන්ගේ වාසනාවන්ත වර්ණය වන රතු හැකිතාක් යොදාගැනීමට වගබලා ගන්නවා. නිවෙස්, ගොඩනැගිලි, පාරවල් රතු වර්ණ සැරසිලිවලින් පිරෙනවා.
හැකිතාක් පන්සල්වලට ගොස් නව වසර සුබ සිද්ධි  සලසන ලෙස ප්‍රර්ථනා කරනවා.

 නව වසර ලැබූ පසු එළඹෙන මුල් දින 15ට ඔවුන්ගේ විශේෂිත සම්ප්‍රදායික දේ තියෙනවා. ඊට පෙර දින රාත්‍රී නොනිදා සිට අලුත් අවුරුද්ද රතිඥ්ඥා දල්වමින් පිලිගන්නවා.
නව වසර ලබන දින බෙහෙත් පිළියෙළ කිරීම, හිස සේදීම, ඇඳුම් සේදීම, අයහපත් ලෙස සලකන්නේ. ඒ විතරක්ද ගෙවල් අතුගාන්නෙත් නැහැ වාසනාව අතු ගැවෙනවා කියා. එදිනට පිහි, කතුරු වැනි තියුණු ආයුධ භාවිතා කරන්නෙත් නැහැ. කාන්තාවන් ගෙයින් පිටතට යාම හෝ ඉරුණු ඇඳුම් ඇඳීමත් අසුබ ලෙසයි හිතන්නේ.

අවුරුදු ලබා සත්වෙනි දවස Yan Yat සියලු දෙනාගේම උපන්දිනය ලෙසයි සම්ප්‍රදායිකව සලකන්නේ. ඒ කියන්නේ එදාට පුද්ගලික උපන්දිනය තැකීමකින් තොරව හැමදෙනාගේම ජිවිතයේ ඊළඟ වසර ලබනවා. එදාට වර්ණ හතකින්  අමු මාළු හෝ yee sang සලාද පිළියෙළ කර කෑමට එක් කරගන්නවා.

අනිත් දින බොහෝවිට යෙදවෙන්නේ පන්සල් යාමටත්, නෑදෑ හිත මිතුරන් බැහැ දකින්න යාමටත්.
නව වසර ඇරඹි 15 වන දින පෙරහැර පැවැත්වීමත්, ආලෝකමත් ලන්තෑරුම් ප්‍රදර්ශනයත් සිදු කරනවා. දස දහස් ගණනින් ආලෝකමත් පහන් දල්වා උත්සව පවත්වන මේ දිනයෙන් නව වසර සැමරීම අවසන් වෙනවා.
















උදව්:
http://www.chinahighlights.com
factsanddetails.com/china
telegraph.co.uk/news
visitourchina.com/blog

Thursday 26 January 2017

සීත රටවල පළතුරු 2: බෙරි වර්ග

සෞම්‍ය කලාපිය රටවල හැදෙන බෙරි  වර්ග කිහිපයක් තියෙනවා. ස්ට්‍රෝබෙරි, රාස්ප්බෙරි, ගුස්බෙරි, ක්‍රන්බෙරි, බ්ලැක් බෙරි, බෙයා බෙරි, ක්ලවුඩ් බෙරි, හනිබෙරි ආදි ලෙස. කරන්ට් කියන වර්ගයත් බෙරි ගනයේම සැලකෙන්නේ.
වගා කිරීම එතරම් අපහසු නැති බෙරි බහු වාර්ෂිකයි. විටමින් හා ඛනිජ වර්ග බහුලව අඩංගුයි. මේ හැම වර්ගයක් ම කල් තියාගන්නේ ශීත කිරීමෙන් හෝ ජෙලි, ජෑම් හැදීමෙන්.
පුඩිං, අයිස්ක්‍රීම් හා යෝගට්වලට යෙදීමෙන් එම ආහාරවල රසත්, ගුණත් වැඩි කරනවා.

ස්ට්‍රෝබෙරි Strawberry : ලංකාවෙත් ශීත දේශගුණය ඇති පළාත්වල වවන්න පුළුවන් ස්ට්‍රෝබෙරි කුඩා නූස් පඳුරු ලෙස වැඩෙන්නේ.
බිම, පෝච්චි, එල්ලන පෝච්චි, බැග් ආදී ඕනෑම ක්‍රමයකට වවන්න පුළුවන්. හොඳ ජල වහනයක් තියන, අව්ව, හෙවන සමව ලැබෙන තැන්වල හොඳට වැවෙනවා. බිම පැල කරන්න හොඳම මාර්තු වලයි. ජුනි මාසේ වෙද්දී පලදාව ගන්න පුලුවන්. මුල්ම වසරේ එතරම් පලදාව නැතිවුනත් ඊළඟ වසර දෙකේ සරු වෙනවා. වර්ගය අනුව පල ලැබෙන කාලය වෙනස් වෙනවා. ජුනි, ජුලි සති දෙක තුනක් තමයි සාමාන්‍ය.
ඵල අවසන් වේගන යනකොට runners කියන කොලපාට දඬු දික්වෙන්න ගන්නවා. ඒවායේ කෙලවර කොළ හැදෙනවා. මේ කෙලවර කොම්පෝස්ට් පිරවූ පෝච්චිවල තද කර (කම්බි කැල්ලක් ආධාරයෙන් ) තබා, මුල් ඇදුනු පසු මව් ශාකයෙන් වෙන් කරගත හැකියි.
 පාත්තිවල නම් ශීත කාලයෙන් පසු තමයි වෙන් කරගන්නේ. සාමාන්‍යයෙන් ඵල දෙන්නේ අවුරුදු තුනක් පමණයි. ශෂ්‍ය මාරු ක්‍රමයට වගා කිරීම හොඳ බවයි කියන්නේ.
ස්ට්‍රෝබෙරි නෙලීම 








බ්ලූ බෙරි Blue berry : සාමාන්‍යයෙන් පලතුරක නැති නිල්පාටක් තියන පුංචි ගෙඩි හැදෙන බ්ලුබෙරි ගස් ටිකක් ලොකුවට හැදෙනවා. අව්ව ලැබෙන, තරමක ආම්ලික පසේ හොඳට හැදෙනවා. සරත්, වසන්ත ඍතු පැල කරන්න සුදුසුයි. හොඳ ඵලදාවක් ලබා ගන්න වසරකට වරක් කප්පාදු කරන්න ඕන. තරමක ආම්ලික පොහොර දීම හැර එතරම් සාත්තුවක් අවශ්‍ය නැති ගසකි.
රාස්ප්බෙරි Raspberry : මෘදු පලතුරකි. තරමක උසට පඳුරු ලෙස වැඩෙන ශාකයකි. දුර්වලකඳක් නිසා ආධාරක වැටක් බැඳීම සාමාන්‍ය ක්‍රමයයි. ශීත දේශගුණයේ හැදෙන ශාකයක් වුවත්, හැම දේශගුනයකටම සරිලන වර්ග තිබෙනවා. වාරයක් අවසානයේ කප්පදුවේදී අලුත් අතු ඉතිරි කර, පරණ ඵල දැරූ අතු ඉවත් කරයි.
වගා කිරීමට සුදුසු වසන්ත කාලයේ මුලයි. එතරම් සාත්තුවක් හෝ ජලය අවශ්‍ය නැති පැළෑටියකි.

ක්රෑන් බෙරි Cranberry : විශේෂිත පසක් හා ප්‍රමාණවත් ජලය නිතර අවශ්‍ය ශාකයකි. ප්‍රියජනක රසත්, විවිධ ක්‍රමවලට කල් තබා ගැනීමේ හැකියාවත් හේතුවෙන් ඇති ඉල්ලුම නිසා මහා පරිමාණයේ වගාවන් කෙරෙන පලතුරකි. පොලවට ආසන්නයේ වැඩෙන පඳුරු හා තරමක උස ගස් ඇත.
 වාණිජ වගා කෙරෙන තැන්වල අස්වැන්න නෙලා ගැනීමට බිමට වැඩිපුර ජලය සපයා, යන්ත්‍ර මගින් පාවෙන ක්‍රන්බෙරි එකතු කරගනී. සැප්තැම්බර්, ඔක්තෝබර් අස්වනු නෙලන කාලයයි.



කරන්ට් Currant : රතු, රෝස, කළු, සුදු වර්ණයන්ගෙන් ඇති රසවත් පලතුරකි. තරමක පඳුරු ලෙස වැඩේ. වසන්ත කාලයේ වගා කරන අතර ජුනි සිට අගෝස්තු දක්වා ඵල ලැබේ. එක පඳුරකින් කරන්ට් කිලෝ 5ක් පමණ නෙලාගත හැකිය. පොකුරු ලෙස ඇති නිසා නෙලිමද පහසු ය.
ටේ බෙරි  Tayberry : රාස්ප්බෙරි හා ස්ට්‍රෝබෙරි මිශ්‍ර පලතුරකි. කෙටි කාලයක් තුල ඵල සැදී හමාර වේ. තද ඇඹුල් බවත්, මෘදු බවත් නිසා වඩා සුදුසු ජෑම්, ජෙලි සැදීමටයි.


බ්ලැක් බෙරි : අඩි කිහිපයක් උසට වැඩෙන කටු සහිත ශාකයකි. පැල වී දෙවන වසරේ සිටම ඵල ලබා දෙයි.හොඳ පාංශු වයනයක් ඇති පසක, හිරු එලිය හා සෙවන සම පමණ ලැබිම සාර්ථක ලෙස ඵල ලබාදීමට හේතු වේ.පහසුවෙන් රෝගවලට ගොදුරුවන ශාකයකි.

අනිත් බෙරි වර්ගත් රසයෙන් ගුණයෙන් මේ විදියම තමයි.



රසුදැල් හැඬවීමට උදව්:
 Renuka Wimalarathna
 Professor Murray
සමහර පින්තුර අන්තර්ජාලයෙන්.

Monday 23 January 2017

ගෝත්‍රිකයන් නූගත්, නොදියුණු කොට්ඨාශයක්ද? :ඇමරිකාවේ ආදි වාසීන් 5

මායා, ඇස්ටෙක් හා ඉන්කා ශිෂ්ඨාචාර,  වසර දහස් ගණනක් ක්‍රමයෙන් ඇමරිකා මහාද්වීපයේ දකුණු දෙසට සංක්‍රමණය වෙමින් ගිය ආදි වාසි සමූහ අතුරෙන් කැපී පෙනෙන දියුණුවක් තිබුණු ඒවා. නිරක්ෂය අවට පදිංචි වූ අය, අනෙක් ගෝත්‍රිකයන්ට සාපේක්ෂව වේගවත් දියුණුවක් හා සාර්ථකත්වයක් ලැබූ  පෙනී යනවා. 

ඇස්ටෙක් Aztec: දැන් එක්සත් ජනපදයට පහලින් මෙක්සිකෝව පවතින ප්‍රදේශයේ Mexica නමින් මේ ගෝත්‍රික අධිරාජ්‍ය පැතිර තිබුනේ. (ඇස්ටෙක් නම දැම්මේ යුරෝපින්). මෙම අධිපතිවාදී (hejamonic) රාජ්‍යය ත්‍රිත්ව සන්ධානයක් ලෙසයි පැවතී ඇත්තේ. Tenochtrtlan, Texcoco, Tlacopan නමින් වෙනම පළාත් තුනක ගෝත්‍ර ජීවත්වුණා.මෙයින් Tenochtrtlan දැන් මෙක්සිකෝ නගරයයි.  මේ පළාත් ත්‍රිත්වයට ඔවුන්ගේම වූ නීති තිබුනත්, ඒවා අධිරාජ්‍යයේ ප්‍රධාන නීති අනුගමනය කළා.

මේ එක් කොටසක ගෝත්‍ර 17ක් පමණ ජීවත්වුණා. ඇස්ටෙක් සමාජයේ පරිපාලන ව්‍යුහය පවුල මුලික වූ ඒකකයක්. මෙහි Calpulli කලාපිය මට්ටමේ සංවිධානයයි. ගෝත්‍ර මගින් රජයට ගෙවීම් සිදුකර තිබෙනවා.

විශාල ප්‍රදේශයක පැතිර සිටි මිලියන ගණනක් ජනයා පාලනය කළහැකි සේ සැලසුම් සහගත නගර තිබුණා. මුළු අධිරාජ්‍යය තුලම සැපයුම් හා ගමනාගමනය පවත්වාගෙන යා හැකි මාර්ග පද්ධතියක් තිබුණා. ඉතාම දියුණු, උසස් තත්වයේ මෙම මාර්ග ජාලවල සිදුවූ, ක්‍රමවත් ප්‍රවාහන ක්‍රම ඔස්සේ ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල කෘෂිකාර්මික නිෂ්පාදන විධිමත් ලෙස වෙළඳපොළට පැමිණියා. නිසි සේ භාණ්ඩ හුවමාරු වන උසස්තම වෙළඳපොල ක්‍රමයක් ද පැවතී තිබෙනවා.
නගරවල නොකඩවා ජලය සැපයෙන ජල සැපයුම් පද්ධතියක්ද තිබු බව පැහැදිලියි.
ඇස්ටෙක් නටබුන් 
මේවා සැලසුම් කිරීමට උසස්තම ඉංජිනේරු ඥාණයන් ඔවුනට තිබිය යුතුයි.

ඇස්ටෙක් දින දර්ශනයක් 
ඇස්ටෙක්වරු දින විස්සේ මාස 18ක් හා අවාසනාවන්ත යයි සැලකු දින 5ක් ඇතුලත් දින 365 දින දර්ශනයක් භාවිතා කළා. මෙය ඍතු හතරකට බෙදා තිබුණා. කෘෂිකාර්මික කටයුතු සඳහාත්, කාලගුණ අනාවැකි පැවසීම සඳහාත් මේ දින දර්ශනය උපයෝගී කරගත්තා. රාශි 20ක් හා ඉලක්කම් 13ක් අඩංගු සතියකට දින 13ක් අඩංගු දින 260 දින දර්ශනයක්ද භාවිතා කර තිබෙනවා. අවුරුදු 52 කට වරක් මෙම දින දර්ශන සමපාත වෙනවා.

මේ ජනගහනයෙන් වැඩිදෙනෙක් භාවිතා කළේ අදටත් භාවිතාවන Nahauti නම් එකම භාෂාවක්. ඔවුන්ගේම වූ ලේඛන කලාවක්ද තිබුණා. ඔවුහු සංගීතයට ඉතා ප්‍රිය බව කියවෙනවා.
ඇස්ටෙක් නැටුමක් 
ක්‍රමවත් අනිවාර්ය අධ්‍යාපන ක්‍රමයක් තිබු බවත්, එමගින් කලා ශිල්ප හා තාක්ෂණය දියුණු වෙමින් පවත්වා ගන්නට ඇති බවත් පැහැදිලි වෙනවා.
ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පය, මැටි භාණ්ඩ නිෂ්පාදනය උසස් මට්ටමක පැවතුණා. ලෝහ බහුල ලෙස තිබු මේ ප්‍රදේශවල ලෝහ උණු කර ලෝහ භාණ්ඩ, කාසි හා ආභරණ නිෂ්පාදනය ද, ඔප ගැන්වූ ලෝහවල විවිධ නිර්මාණ සාර්ථක ලෙස සිදුකළ බවටද  සාක්ෂි තිබෙනවා.
ඉතාම හොඳින් මෙහෙයවූ,  ක්‍රමවත් ලෙස පාලනය වූ ආයුධ සන්නද්ධ යුධ හමුදාවක් තිබූ ඇස්ටෙක් අධිරාජ්‍යය 16වන සියවසේ ස්පාඥ්ඥ ආක්‍රමණවලින් බිඳ වැටෙන්නේ යුධ ශක්තියේ හෝ පණිවිඩ හුවමාරු දුර්වලතාවක් නිසා නොවේ.  යුරෝපින් හිතා මතා බෝ කළ වසුරිය, පැපොල, සරම්ප වැනි රෝගවලට ගොදුරු වී, ජනගහනයෙන් 65% -90% මහා පරිමාණයෙන් මිය යාමෙනි.



ඉන්කා Inca : ක්‍රි. පූ. 10000ත්, 3000ත් අතර දකුණු ඇමරිකාවට සේන්දු වී, අති විශාල අධිරාජ්‍යයක් නිර්මාණය කළ ඉන්කාවරුන් ද  ඇස්ටෙක්වරුන් මෙන්ම විවිධ අංශවලින් උසස් තලයක දිවි ගෙවා ඇත. දැන් පිරු, චිලී, ඉක්වදෝරය, ආර්ජන්ටිනාව තිබෙන දැවැන්ත පෙදෙසක පැවතුනු අධිරාජ්‍යය, රජ කෙනෙක් සමහරවිට රජවරු දෙදෙනෙක් මගින් පාලනය වී ඇත.

Quechua නම් එකම රාජ්‍ය භාෂාවක් කතාකළ ගෝත්‍රිකයන් එකිනෙකා ජීවත්වූ පෙදෙස් හා සම්බන්ධ වූයේ අති උසස් මාර්ග පද්ධතියක් මගිනි. කෘෂි හා සත්ව පාලන සිදුවූ ප්‍රදේශවල නිෂ්පාදන, අධිරාජ්‍යය පුරා සාධාරණ ලෙස බෙදා හැරීමට මෙම විධිමත් මාර්ග උපයෝගී කරගෙන තිබුණා. විශාල පෙදෙසක පැවතී වගාවන්ගේ අස්වනු සුරක්ෂිතව පවත්වා ගැනීම සඳහා විශාල ලෙස ගබඩා පහසුකම් තිබුණා. ඇස්ටෙක් රාජ්‍යයේ මෙන්ම ඉහල මට්ටමේ ජල ප්‍රවාහන පද්ධතියක් තිබු බවට සාක්ෂි තිබෙනවා.
වසරකට වරක් හැම වැඩිහිටියෙක්ම මාර්ග ඉදිකිරීම්, පාලම් තැනීම වැනි ව්‍යාපෘතිවල සේවය කලයුතු වුණා. mita නමින් යුතු රජයට බදු ගෙවීමේ සංකීර්ණ  ක්‍රමයක් පැවතුණා. මුදල් භාවිතයක් නොතිබුණු ඔවුහු බදු ගෙව්වේ වටිනා ලෝහ, රෙදි, ආහාර ආදියෙනි.

රජ පවුලේ අය වටිනා, අලංකාර ඇඳුම් ඇන්දා. රන්, රිදී කැටයම් දැමු ආභරණත්, පාවහනුත් පැලඳුවා. රන්, රිදී බඳුන්වල ආහාර ගත්තා. රජ මාලිගා හොඳම වර්ගයේ රෙදි හා පලස්වලින් අලංකාර කර තිබුණා. රජවරු මළ පසු සිරුරු මමිකරණය කර දේවාලවල තැන්පත් කළා.

ස්ත්‍රී, පුරුෂ දෙපක්ෂයටම අධ්‍යාපනය අනිවාර්යව පැවතුණා.  මෙය පාලකයන්ට එක ආකාරයකටත්, සාමාන්‍ය ජනයාට වෙනස් ආකාරයකටත් ලැබ දී ඇත්තේ. පාලකයන්ගේ පිරිමි දරුවෝ  කස්කෝහි පාසල්වලට ගොස් භාෂාව, ආගම, ඉතිහාසය, ක්‍රීඩා, ගණන් තබන ක්‍රම උගත්තා. ඉන්කා ගණිත ක්‍රම මෙට්‍රික් ක්‍රමයට සමානයි. දක්ෂ ගැහැණු දරුවන් තෝරා ඔවුනට ඉවුම් පිහුම්, මැහුම් ගෙතුම්,  රෙදි විවීම, ආගම ඉගැන්වුනා. ඉතාම දක්ෂ කිහිප දෙනෙක් පමණක් තෝරා දර්ශනය, ශිල්ප කලා වැඩිදුර අධ්‍යාපනය දී තිබෙනවා. මේ සියල්ල ක්‍රියාවෙන් හා කටපාඩමින් මිස අකුරු ලිවීමක් තිබුනේ නැහැ.
ප්‍රයෝගික තාරකා විද්‍යාව, කෘෂි හා සත්ව පාලනය, ආහාර සුරක්ෂිතතාව ගැන දැනුමත්, රන්, රිදී, ලෝහ නිර්මාණ කුසලතාත් පරපුරෙන් පරපුරට ගෙනගියා.
ගැහැණු අයට දිග කෙස් තිබු නිසා කොණ්ඩ මෝස්‌තර දමා ඇත. විවීම, රෙදි මැසිම සිදුකර ඇත. කලාත්මක හැකියාවෙන් යුතු වූ ඉන්කාවරුන්ගේ ආගමික ස්ථානවල මෙන්ම, වෙනත් තැන්වල ගල්වල අකුරු හා පින්තුර කෙටිම, වර්ණ ගැන්වීම සිදුකර ඇත.

ලෝහ බහුලව තිබු ප්‍රදේශයක් බැවින් ලෝහ සම්බන්ධ කර්මාන්ත ඉහලම මට්ටමක තිබී ඇත. දැන් තිබෙන යන්ත්‍ර සුත්‍ර හෝ විදුලිය වැනි පහසුකම් නොමැතිව ලබාගන්නා ලෝහ පස්වලින් ලෝහ වෙන් කරගෙන, ආභරණ, පැතලි ලෝහ උපකරණ, කැටයම් භාණ්ඩ ආදිය සැදුවේ කෙසේදැයි තවමත් පැහැදිලි ලෙස අවබෝධ කරගත නොහැකිය.
ඉන්කා ප්‍රධාන නගරය වන Cuzco ආගමික හා පරිපාලන මධ්‍යස්ථානයයි. 150 000ක පමණ ජනගහනයක් විසූ මෙහි රන් හා රිදී පත්‍රවලින් අලංකාර කෙරුණු සුර්ය දේවාල දෙකද, විශාල කඩ සාප්පු, උද්‍යාන, වතුරමල්, ඇළමාර්ගද  මගින් ඉන්කා ගෘහ නිර්මාණ ශිල්පයේ පොහොසත්කම කියා පායි. නගර නිර්මාණයේදී ජ්‍යාමිතික හැඩතල නිවැරදි ලෙස යොදාගත් බව පෙනී යයි.
ගොඩනැගිලි තැනීමට යොදා ඇති ගල් එකිනෙකට සවි කර ඇත්තේ ඒවා සවිකළ පසු ඉඩ නොසිටින පරිදිය.
සිදුරු හා ඊට ගැලපෙන නෙරුම් සහිත අගුල් යතුරු ක්‍රමයයි  භාවිතා කර තිබෙනුයේ. එකල තිබෙන්නට ඇති සිමිත උපකරණ?? යොදා ගනිමින් දැවැන්ත ගල් පර්වත උස ස්ථානවල නිවැරදිව තැන්පත් කර ඇති ආකාරය විශ්මය ජනකය. මාලිගා බැමිවල ගල්  මතුපිට ඉතා මටසිලුටු ලෙස සකසා ඇත.

ඉන්කා නටබුන් 
 ජල මාර්ග හරවා ඔවුනට අවශ්‍ය තැනට යොමු කිරීම දක්ෂ ලෙස සිදුකර තිබෙනු දැකිය හැකියි. සමහරවිට භූගත මාර්ග පවා යොදාගෙන,  වතුර මල් ආකාරයෙන්  අපුර්ව ලෙස පිටතට ගෙන ඇත.

අඩි 15000ක් උස ඇන්ඩිස් කඳු ප්‍රදේශවල මිනිසුන් ජීවත්වූ බවට නටබුන් සාක්ෂි දරතත්, සීතල හා විජලනයට ඔරොත්තු දෙමින් ජීවත්වුයේ කෙසේදැයි රහසකි.

Terraces of Moray 
Terraces of Moray  අදටත් තේරුම් ගන්නට උත්සහ කරන ස්ථානයක්. මෙය 183m පළල, 79m ගැඹුරු, තට්ටු 12කින් යුතු තැනක්. මෙය යම් චාරිත්‍රයක් ඉටු කරන්නට ඇති ස්ථානයක් ලෙස සමහරු සැක කරන අතර, විවිධ පස්, උෂ්ණත්ව ආදියේදී පැළෑටි පිලිබඳ පර්යේෂණ පැවැත්වූ කෘෂි පර්යේෂණායතනයක් ලෙසට සමහරු සිතති.
ඉන්කාවරුන් පෙරදිග සමග සබඳතා පැවැත්වූ බවට සාක්ෂිද මේ ඉදිකිරීම් සමහරකින් හෙළි වේ.

ඉන්කාවරු තාරකා විද්‍යාව ගැන ඉහලම දැනුමක් තිබු අයයි. ආගමික උත්සව තාරකා දින දර්ශන අනුව සිදු කර තිබෙන්නේ. ඒවා කෘෂි කර්මාන්තයට ද නිරතුරුව සම්බන්ධ කරගෙන තියෙනවා. පුද පුජා  පවත්වන දේවාල සාදා ඇත්තේ කඳු මුදුන්වල, ගල් ගුහාවල හා ජලාශ ආශ්‍රිතවය.
Machu Picchu 

පිරු රාජ්‍යයේ මුහුදු මට්ටමට 3500m උස කඳුකරයේ පිහිටා ඇති Machu Picchu නම් නටබුන්වල ගෘහ නිර්මාණ හැකියා ගැන 'දියුණු' ජාතින් තවමත් විමතියෙන් පසුවන්නේ. දැනට තිබෙන මාර්ග ඔස්සේ පයින් දින හතරක ගමනකින් යා යුතු මේ 'වලාකුළු තුල පිහිටන නගරයේ'  ගොඩනැගීම් සිදුකළ ආකාරය වටහාගත නොහැකිය.
ඉන්කා රාජධානියේ බොහෝ ඉදිකිරීම් සිදුකළ Pachauti නම් රජතුමාගේ සමයේ ඉදිකර ඇති මෙය රිදී ආකර ආරක්ෂාවත්, අහස නිරීක්ෂණයත් සඳහා උපයෝගී කරගන්නට ඇත. අහස නිරීක්ෂණය සඳහා දැනට ලොව ඇති හොඳම ස්ථානයක් ලෙස ද මැචු පිචූ සැලකේ.

අහසින්ගියවිට පමණක් පැහැදිලිව දැකගත හැකි, දහස් ගණන් වූ සරල රේඛා හා සිය ගණනක් වූ ජ්‍යාමිතික රූප වලින් සමන්විත නස්කා රූප තවමත් තේරුම් ගන්නට උත්සහ කරන දෙයක්. ඉතා හොඳ සැලැස්මක් හා දහස් ගණන් මිනිසුන්ගේ උදව් නැතිව අඳින්නට නොහැකි, අති විසල් පෙදෙසක පැතිර ගිය මේ රූප, ඉන්කාවරු පිට සක්වල සමග සබඳතා පැවැත්වූ බවට සාක්ෂියක් ලෙසයි බොහෝ දෙනා සැක කරන්නේ.



රන්, රිදීවලට ආශාවෙන් පැමිණි යුරෝපා ජාතින් බලෙන් දුන් රෝගවලට ගොදුරු වී සමුල ඝාතනය නොවන්නට මේ විශාලතම, පොහොසත්, බලවත් රාජ්‍යයත්, එහි මානවයා සතුව තිබු තාක්ෂණයත් විනාශ මුඛයට නොයනු ඇත.

ඉදින්, මෙවැනි උසස් පරිපාලන ක්‍රමයක්, දියුණු යයි සිතන බොහෝ අංගෝපාංග වලින් සමන්විත ඉදිකිරීම් හා තවමත් වටහාගත නොහැකි ඉහල තාක්ෂණ ක්‍රම මගින් පරිපුර්ණව සිටි ගෝත්‍රිකයන් නුගත්, නොදියුණු යයි ඔබ සිතනවාද?


මායා ශිෂ්ඨාචාරය ගැනත් බලමු.


උදව්:
Aztec Civilization- Mark Cartwright: Ancient History Encyclopedia
Inca Civilization - Mark Cartwright :Ancient History Encyclopedia
Peru Travel diary
http://www.kaltoursperu.com
davidpratt.info
www.history.com/astec