Thursday 27 September 2018

වැව් පිටියේ නාට්‍ය - ජහුටා

අනුරාධපුර ප්‍රදේශයේ සේවය කරපු අතීතයේ එක දවසක 'වැව් පිටියේ නැටුම්' වලට  වැව් තාවුල්ල  යුහුසුළුව සකස් කරනව දැකීමත්, ඒ සමග වෙනස්ම ආකාරයේ ප්‍රචාරක දැන්වීමක් ඇසීමත් නිසා බොහොම කුතුහලයෙන් ඒ දවසට සුදානම් වෙච්ච හැටි මතකයි.  රාත්‍රී ආහාරයෙන් පසු මා නැවතී සිටි ගෙදර අයත් එක්ක වැව් පිටියට වෙනදා නොයන ජාමයක යාම මා සිත තුල ඇතිකළේ අමුතු සතුටක්. රවුමක ආකාරයට ලණුවලින් මායිම් ලකුණු කර, හොඳින් ආලෝකවත් කළ භුමිය වටේ අඩ අඳුරේ බිම වාඩිවී සිටි මුළු ගමේ ලොකු කුඩා හැමෝම අතරේ වාඩිවුනේ නොසිඳුණු කුතුහලයෙන්.

 අස්වනු නෙලා අවසන්ව ඊළඟ කන්නයට සුදානම් වෙන සමයේ ඒ කියන්නේ ඔක්තෝබර් නොවැම්බර් මාසවල මේ සංදර්ශනය තියෙන්නේ. ගම් ප්‍රදේශයකට වැවක් ගානේ තියන හින්ද එක වැව් පිටියක දවස් තුනක් බැගින් අහල පහල ගම්වල මේවා සංවිධානය කෙරෙනවා. ගමේ පන්සලට හෝ යම් සමිතියකට හෝ  ආධාර පිණිස පැවැත්වුවත්, එම  අරමුණ ඉස්මතු වන්නේ තරමක් වෙලාව ගතවූ පසුවයි. ගමම එකතුවී විවේකය විනෝදය ලබාගන්න දෙයක් විදියට තමයි ආරම්භ වන්නේ.

විවෘත, විශේෂ වේදිකා රහිත මේ අපුරු සංස්කෘතික සංදර්ශනය පිලිබඳ මතකය වරින්වර මතුවෙමින් ලිපියකට තොරතුරු එකතු කිරීමේදී පෙනී ගියේ මේ වැව් පිටියේ නැටුම් රජරට පමණක් නොව ලංකාවේ ප්‍රදේශ කිහිපයකම ග්‍රාමීය ප්‍රදේශවල ජනප්‍රිය බවත් එය 'ජහුටා' නමින් පතල බවත්ය. දුර අතීතයක් නැති ජහුටා ආරම්භය ගැන මත දෙකක් තියනව. එකක් කුරුණෑගල කටුපොත 1940 ගණන්වල විසු රාජ්‍ය නාට්‍ය කණ්ඩායමේද සාමාජික සාරධිපති නම් කෙනෙක් ආරම්භ කළ බවයි. අනෙක කන්දෙගෙදර N. P. සිරිසේන නම් කෙනෙක් මුලාරම්භය දුන් බවයි. මේ මත දෙකේදීම කියවෙන්නේ දකුණු ඉන්දියාවේ ප්‍රචලිත ජහුටාන් නම් නාට්‍ය විශේෂය අනුසාරයෙන් ලංකාවට මෙය හඳුන්වා දුන් වගයි. තවත් කෙනෙක්ගේ මතය වුයේ එය ඉන්දීය ලාංකීය ගායන හා නර්තන ක්‍රම යොදාගෙන සාදාගත් නිර්මාණ මිස දකුණු ඉන්දීය අභාෂයක් නැති බවයි. 'ජහුටා' නම වසර විසි තිස් ගණනකට පෙර රජරටදී භාවිතා වූවාද යන්න මතකයේ නැහැ.
ලොකුවට ප්‍රචාරය කළේ නැතුවත් නාන වැව් තොටේදී, මග තොටේදී එකිනෙකා මගින් දැනගන්නා ගමේ උදවියත්, අහල පහල ගම්වල අයත් ගෙදර කොල්ලන් බල්ලන් අඬ ගහගෙන වෙලාවටත් කලින් වැව් තාවුල්ලේ  රංගනයට සුදානම් කරලා තියන පිටිය වටේ තරු පිරුණු අහස යට පැදුරු එලාගෙන තැන් තැන්වල වාඩිවෙනවා. 

පොල්තෙල් පහන් දැල්වීම්, ආරම්භක කතා, නාට්‍ය කණ්ඩායමේ වංහුං හඳුන්වා දීමෙන් පස්සේ සංදර්ශනය සංවිධානය කරන සමිතියේ අරමුණත් කියනව.  සාමාන්‍යයෙන් කැවිලි පිඟානක් වැනි සල්පිල් භාණ්ඩයක් වෙන්දේසියෙනුයි ආරම්භය සනිටුහන් කරන්නේ.
රංගනය ආරම්භ වෙන්නේ පුජා නැටුමකින්. ඉන්පසු ගීත නාටකයේ ඉදිරිපත් කරන කතාව ගැන සරල කෙටි හැඳින්වීමක් නාට්‍ය කණ්ඩායමේ ප්‍රධානියා/අධ්‍යක්ෂක විසින් කරනවා. මුල සිටම තියන විශේෂත්වය රංගන සඳහා ගයන ගීත, ජනප්‍රිය ගීත හෝ ජනප්‍රිය ගී තාල අනුව වචන යොදා ගයන ඒවා  වීමයි. නර්තනයේ යෙදෙන අය ගයන බව පෙන්වුවත් ඇත්තටම ගායනා කරන්නේ පසුබිමේ එක පසෙක  වාදක මණ්ඩලය සමග සිටින ගායක ගායිකාවන්. මයික්‍රෆෝන් සවිකර තිබෙන්නේ එතැනටයි. මේ නිසා මෙම නාට්‍ය හඳුන්වන්නේ දෙබස් කථන මුද්‍රා නාට්‍ය ලෙසයි. ශබ්ද විකාශන යන්ත්‍ර වලින් ඇසෙන නාදයට අනුවම කට සොලවමින් නටන නිසා එය වෙනම සිදුකරන බවක් නොදැනෙන තරම්.
මේ නළු නිලියන් දක්ෂ අය. අලංකාර, වර්ණවත් චරිතයට ඔබින ඇඳුමින් සැරසී සිටින්නේ. මුහුණු වැඩිපුර මේකප් කරගෙන සිටින්නේ ආලෝකයට උචිත විදියට. සංගීතය සපයන කණ්ඩායම රබන්, ඩොලක්කි, සර්පිනාව, බටනලාව, බෙර ආදිය වාද්‍ය භාණ්ඩ ලෙස යොදාගන්නේ.  වාදක මණ්ඩලයත් බොහොම ප්‍රවීණ ලෙස වාදනය කරනවා අඩුවක් කියන්න බැරි විදියට.
මම මුලින් නැරඹු දිනයේ රඟ මඬලේ වූයේ  මාතලන් ගීත නාට්‍යයයි. එවන් පැරණි චිත්‍රපට කතා, ඓතිහාසික කතා, ජාතක කතා මෙන්ම ශාස්ත්‍රීය නාට්‍යත් උපදේශාත්මක නාට්‍යත් මෙම භුමි වේදිකාවල  රඟ දැක්වෙනවා. ගීතත් අපුරු දෙබසුත් අතරේ නාටකය ඇදී යනවා. දෙබස් වලටත් හඬ මුසු කරන්නේ පසුබිමේ ඉන්න වෙනත් ශිල්පින්. ඒ අනුවම ජවනිකාව යන නිසා එතරම් වෙනසක් දැනෙන්නේ නැති වුනත් දැන් හිතෙනවා මේ වගේ සජීවී ඉදිරිපත් කිරීමකදී  මොනතරම් දක්ෂකමක් ද නළුවො සහ හඬ කවන අය කරන්නේ කියල.  වේදිකා නාට්‍ය මෙන් නළුවා හෝ නිළිය දෙබස් නොකියන නිසා ජවනිකාවේ රඟපෑමට හා කට සෙලවීමට ගැලපෙන දෙබස නියමිත අවස්ථාවේ නොකියවුනොත් වරදිනවා. මෙලෙස බාහිරව හඬ සපයන නිසා රංගනයේ යම් අතිශයෝක්තියක් පෙනෙනවා. එහෙත් බොහෝවිට මේවා තාත්වික රඟපෑම්. මාතලන් දෙබස් එම චිත්‍රපටයේ මෙන් පැරණි බස් වහරකින් කිව්වේ. ගීත සමහරක් මාතලන් චිත්‍රපටයේ ඒවා වුනත්, එකල ජනප්‍රිය ගී තනුවලට වචන යොදා නිර්මාණය වුනු වෙනත් ගීතත් තිබුන.
මේ කෙටි විඩියෝවෙන් යම් වැටහීමක් ලැබෙයි ජහුට දැක නැති අයට. පසුබිමේ වාදක හා හඬ කවන අයත් බලන්න.

නාටකය යන අතරේ වරින්වර විකටයා එනවා. ඔහුත් නාට්‍යයේම චරිතයක්. රජ කතාවක නම් ඇමති කෙනෙක් වගේ. ඔහුට කවුරුත් බාහිරෙන් හඬ කවන්නේ නැහැ. ඔහුමයි කියන්නේ. ඒ නිසා ඔහුගේ හඬ ශබ්ද වාහිනියෙන් ඇසෙන්නේ නැහැ. එහෙත් මුළු පිරිසටම ඇහෙන හඬින් කීමට ඔහු සමත්. මිනිසුන්ගේ සිත් වඩාම ඇද බැඳ ගන්නේ මේ හාස්‍යජනක හා සමහරවිට දෙපිට කැපෙන දෙබස්. ඒ මොහොතේ කටට එන ආකාරයේ එම විහිළු කතාවලට පිළිතුරු  දෙබස්,  හඬ කවන අය ඒ මොහොතට අනුවයි කරන්නේ. ලේසි වැඩක් නෙමෙයි නේද?
ප්‍රසිද්ධියේ කිව නොහැකි දෙබස් ව්‍යංගයෙන් පැවැසුවිට තේරුම් ගන්නා අය සිනාසෙනවා මිස බාල මහලු කවුරුත් රැස්වී ඇති මෙවන් තැනක ඒවාට වෙනත් ප්‍රතිචාර නොදක්වන්නට තරම  සංවර බවක් ගැමියෝ පෙන්වන්නේ.

චිත්‍රපට වගේම නාට්‍යයට සටන් ජවනිකා, කඩු හරඹ, කරණම්  ආදියත් ඇතුලත්.  සටන්වල ඇතිවන ශබ්ද ආදියත්, අශ්ව කුර ගැටෙන හඬ වැනි පසුබිම් හඬත් සියල්ල සජීව හඬ කැවීම් මගින් අසන්නට ලැබීම මහරු අත්දැකීමක්. සටන් ජවනිකා වලදී ප්‍රේක්ෂකයන්ගෙන් ලැබෙන සජීවී ප්‍රතිචාර වෙන කිසිදු කලා අංගයක ලැබෙනවාදැයි සැක සහිතයි. හඬ කැවීම් ශිල්පිනුත් දෙතුන් දෙනෙක් පමණක් සිටින නිසා ඔවුන් හඬ වෙනස් කරමින් නළු නිලියන් කිහිප දෙනෙක් වෙනුවෙන් හඬ  ලබාදෙනවා. එක වාදකයා වාද්‍ය භාණ්ඩ කිහිපයක් වාදනය කරනවා. සාමාන්‍යයෙන් එක නාට්‍ය කණ්ඩායමක ශිල්පින් 10- 15 පමණ සිටින්නේ. අංග රචනා ආදියට වෙනම අය නැති අතර මේකප් හා හැඩ ගැන්වීම්  ඔවුන් විසින්ම සිදු කරගන්න බව කියවෙන්නේ.

මේ විදියට නාට්‍යයේ මුල් කොටස මගින් ජනයා පැයක් හමාරක් පිනවූ පසු නැවත සල්පිල හෝ වෙන්දේසිය ආරම්භ වෙනවා. එය මෙහෙයවන්නේ ගමේ අදාල සමිතියේ අනුග්‍රහයෙන්. භාණ්ඩය ගැනත්, එය සල්පිලට දුන් කෙනා ගැනත්, ලන්සු තියන අය ගැනත් බොහොම විනෝද කතා අතරේ භාණ්ඩ කිහිපයක් මුදල් කරගැනීමට නාට්‍ය බැලීමට පැමිණි ගැමියන් සහය වෙනවා. සාමාන්‍ය සල්පිලක මෙන් දෙපිල බෙදී තරග කිරීමත් දකින්න තියෙනව. ලන්සුව වැඩිකරන මුදල එකතු කරගැනීමට කෙනෙක් වට්ටියක් ගෙන සෙනග අතරට පැමිණෙනවා. එහිදී ඔහුට මුදල් දෙන ප්‍රේක්ෂකයන් කියන කවටකතා ඔහු ආපසු නිවේදකයාට කීමෙන් එය කාටත් ඇහෙන්නට කියන අවස්ථා විනෝදය වැඩි කරන්නක්.  මේවා බොහෝවිට අහිංසක විහිළු මෙන්ම  "ඇගි  නැන්දගේ ගෙදර දොර වහල නෑ " "නිසංසලාට  ටොපියක් ඕනෙද?" වගේ කාටවත් හානියක් නොවෙන ඒවා. සල්පිල් භාණ්ඩයේ මිල ඉහල දාන්න මුදලක් දුන්විට නාමිකව හෝ නිර්නාමිකව මෙවන් කෙටි වාක්‍ය ප්‍රචාරය කරවගන්න පුලුවන්. සමහර භාණ්ඩ නොවටිනා ඉහල ගණන්වලට ගියත් ගැමියන් එය නොසලකන්නේ මේවා ගමේ යම් පොදු කටයුත්තකට යෙදවෙන බව දන්නා නිසයි. සමහරවිට අනවශ්‍ය තරම් කාලයක් සල්පිලට වැයකරන නිසා ප්‍රේක්ෂකයන් අතරින් සාමකාමී විරෝධතා ද මතුවෙනවා.

සමහර වෙලාවට අතරමග ආධුනික ගී ගායනාත් තියෙනවා. සල්පිල, මුද්‍රා නාට්‍යය, ගායනා සියල්ල අතරේ රැය පහන් වෙනවා. කිසිදු කම්මැලිකමක් නැතිව බලන්නට හැකි අපුර්ව විවිධත්වයක් සංදර්ශනය පුරාවටම තියෙන්නේ. එළිවෙන පාන්දර සිදුවන නාට්‍යයේ අවසානයෙන් අනතුරුව ජාතික ගීය ගැයීමෙන් එදින සංදර්ශන නිමාවෙනවා.. දිගටම සිටි අයවලුන් පැදුරුවලම නිදා සිටින දරු මල්ලන්ද  අරගෙන අරුණාලෝකය මැදින් ගෙදර යනවා.

පසුවදා නාන තොටට ගියාම රස කතා. නළු නිලියන් ගැන, රඟපෑම් ගැන, ඔවුන් ඉන්නා තැන ගැන වගේම ගමේ ඕපාදුප.  පෙරදා දුටු ගමේ තරුණයෙක් හා තරුණියකගේ ප්‍රේමයක්, අනියම් ප්‍රේමයක් ගැන එහෙම. ඊළඟ දිනයේ කතාව කෙබඳුද කියා එහෙන් මෙහෙන් ලබාගත්  තොරතුරුත් ඒ අතර. පසුගිය සතියේ ළඟ ගමකට ආ කණ්ඩායම සමග මේ නර්තන කණ්ඩායම සංසන්දන පවා කෙරෙනවා. ඊළඟ වසරට නිර්දේශත් දෙවැනි තෙවැනි දිනවල අහන්න ලැබෙනවා.
Image may contain: 6 people, people smiling, people standingපිටතින් ගෙන්වන නාට්‍ය කණ්ඩායමට ඉඳුම් හිටුම් කෑම බිම හා ආරක්ෂාව සපයන්නේ සංවිධානය කරන පිරිසයි. කණ්ඩායමට සමිති ගොඩනැගිල්ලක හෝ කුඩා නිවසක නවාතැන් දෙන්නේ.
ඒ කාලෙ රඟ දක්වපු කණ්ඩායම් නාම සිහියට නොනැගුනත්, අන්තර්ජාල වීඩියෝ වලින් සොයාගත් දැනට ක්‍රියාකාරී කණ්ඩායම් කිහිපයක නම්:
නව රන්තරු කලා සංගමය - කැඩපත්වෙහෙර
මයුර සත්සර කලා සංගමය - රාජාංගනය
නිර්මාණි නාට්‍ය කලා සංගමය
නිල්මිණි කලා සංගමය -වාරියපොළ
ශ්‍රී සාර ප්‍රභා කලා සංගමය - මහව
වයඹ තරංගනී කලා සංගමය - නිකවැරටිය
ස්වර්ණ හංස කලා සංගමය - වාරියපොළ
යෞවන කුමාර කලා සංගමය - දුටුවැව

90 දශකය මැද වන විට නිවෙස්වලට රුපවාහිනිය පැමිණීමත් සමග වැව් පිටියේ නැටුම් ක්‍රමයෙන් ජනප්‍රියත්වයෙන් අඩුවූ බවක් අහන්න ලැබුනා. ඒ නිසා මිනිසුන් ආකර්ෂණය  කර ගැනීමට සැන්ඩෝ දර්ශන, මැජික් දර්ශණ ආදියත් එක් කරගැනීමට සමහර ජහුටා කණ්ඩායම් පසුකාලීනව යොමුවෙලා තියනව.  වැව් නඩත්තුව අඩුවීමෙන් රංගන ස්ථානයක් නොමැති වීම නිසා මා මුලින් සංදර්ශනය නැරඹු තැන දැන් වසර ගණනාවකින් එය පැවැත්වුයේ නැති බව දැනගැනීමෙන් දුකක් ඇතිවුණා.
ලිපියට තොරතුරු ලබාදුන් තරංග මහතා  ජහුටා සංදර්ශනයක් ගම්පහට අසන්න ප්‍රදේශයක වාර්ෂිකව පැවැත්වෙන බව කීමෙන් මෙය රජරට හා වයඹට සිමා නොවී තිබෙන බව පෙනුනා. එහි විශේෂය වන්නේ ප්‍රදේශයේ ස්වර්ණාභරණ ව්‍යාපාරිකයන් අනුග්‍රහයෙන් ස්වර්ණාභරණ වෙන්දේසියක් පැවැත්වීමයි. වෙනත් ප්‍රදේශවලින් වෙනස්ව, නරඹන්න එන අයට නොමිලේ තේ පැන් සංග්‍රහත් ලැබීම සිදුවෙනවා.

ඉතාම දක්ෂ ශිල්පින් පිරිසකගේ සහභාගිත්වයෙන් සිදුකෙරෙන මෙම අපුර්ව එළිමහන් සංදර්ශණය යම් අඩුපාඩු සහිතව වුවත්  නොනැසී පවතින්නේ එහි ඇති සුවිශේෂතා නිසයි. පුංචි රටක් වුවත් මේ අර්ථාන්විත සංස්කෘතික කොට්ඨාශය කිසිසේත් අහලවත් නැති අය ඉන්නේ එහි යම් ප්‍රාදේශීය සිමාවන් ඇති නිසා මෙන්ම නොමිලේ පවත්වන මෙම සංදර්ශන සඳහා අනුග්‍රහය දක්වන අයගේ අඩුවක් නිසා කියා හිතන්න පුළුවන්.
අන්තර්ජාලයේ ජහුටා නමින් හෙව්වොත් වීඩියෝ රැසක් දැක රස විඳින්න පුළුවන්. අවස්ථාවක් ලැබෙන විටක සොයාබලා හෝ  නරඹන්න යන්න හැකිනම් මෙම අනර්ඝ කලා ශිල්පින්වත්, දෙබස් කථන මුද්‍රා නාට්‍ය කලාවත් සුරැකිය හැකිවනු ඇත.
                                                ↞↠↞↠↞↠↞↠

(ඡායාරුප අන්තර්ජාලයෙන්. ඒවායේ අයිතිය එම ඡයාරුප ගත් ශිල්පින්ට)
උදව්:
තරංග කලගෙඩිහේන මහතා
ගැමි සොමිය ගෙනා ජහුටා මුද්‍රා ගීත නාට්‍ය කලාව -ධර්ම වන්නිනායක mirrorarts.lk
ගමේ ගොඩේ වෙල් එළියේ එළිවෙනතුරු ජහුටා - W. ප්‍රදීප්. දිනමිණ 2017 පෙබරවාරි
srilankantheatre.blogspot.com/2010/06/blog-post_1096.html
buwanekabayouth.blogspot.com/2013/08/blog-post_11.html

Wednesday 12 September 2018

නිර්මාණ කොල්ලය හා පිළියම් Plagiarism

හිත රිදෙන යමක් සිදුවුනාම ඒ ගැන නැවත සිතීමට පෙළඹීම  ස්වභාවයක්. විවිධ වාර්ගිකයන් ඉන්න සමාජයක් තුළදී  'ආසියානුවන් අනුන්ගේ දේවල් තමන්ගේ වගේ ලියල ඒ ගැන තර්ක කරන්නත් එනවා' කියන චෝදනාව ආවම මට එල්ල කරලා නොකිව්වත් කතාව ඇත්ත නිසා හිත රිදුනා. මෙවන් දේවල් නිසා තමයි ආසියානුවන්ව ලෝක සමාජයේදී කොන් වෙන්නේ කියන එකත් හිතුන. හැබැයි මෙය ආසියානුවන් පමණක් කරන දෙයක්නම් නෙමෙයි.
නිර්මාණය: Kathuria 2016 
මුද්‍රිත මාධ්‍යවලත්, ඉලෙක්ට්‍රොනික් මාධ්‍යවලත් ජයටම බුද්ධිමය දේපල සොරාගැනීම සිදුවෙතත්, plagiarism කියන ඉංග්‍රීසි වචනයට සිංහල තනි වචනයක් හෝ ආසන්න අදහස දෙන වචන සොයා ගැනීම උගහට වුනේ මේ ක්‍රියාව ගැන එතරම් අවධානයක් නැති නිසාද කියලත් හිතෙනවා. නිතර නිතර බොහෝ අවස්ථාවලදී මේ ගැන කතා කරන්න වෙන්නේ ලිපි රචනා අනවසර භාවිතය නිරතුරු සිදුවෙන නිසයි. සමාජ මාධ්‍යවල කවි, කතා, ගීත රචනා ආදී නිර්මාණ කොල්ලය දැඩි ලෙස සිදුවෙනවා. එහෙත් ඒ ගැන මැසිවිලි කිමවත්, මැසිවිලි කීමට හේතුවන කර්තෘ අයිතිය නොදී බුද්ධිමය දේපල හොරෙන් ගැනීමවත් නවතින පාටක් නැති නිසා රිදුනු සිත ලියන්න පෙළඹෙව්වා. මේ ලිපියේදී වැඩිපුර අවධානයක් දෙන්නේ ලිඛිත දේ ගැනයි.

මොකද්ද මේ ලිපි රචනා සොරාගැනීම හෙවත් plagiarism කියන්නේ?
Plagiarism is presenting someone else's work or ideas as your own, with or without their consent, by incorporating it into your work without full acknowledgement. All published and unpublished material, weather in manuscript, printed or electronic form, is covered under this definition. (University of Oxford 1.)
වෙනත් කෙනෙක්ගේ කාර්යයක් හෝ අදහසක්, එම තැනැත්තාගේ අනුමැතියක් ඇතිව හෝ නැතිව තමන්ගේ කාර්යයක් තුල ඒ ගැන සඳහන් කිරීමක් නොමැතිව තමන්ගේ මෙන් ඉදිරිපත් කිරීමයි. මෙයට සියලුම ප්‍රකාශයට පත්කරන ලද හා නොලද අත්පිටපත්, මුද්‍රිත දේ මෙන්ම ඉලෙක්ට්‍රොනික මාධ්‍යයද ඇතුලත්ය. (University of Oxford 1.)
theinstitute.com

සරලව කිවහොත් යමෙක් ලිපියක් හෝ කොටසක් සොරාගත් ලෙස සලකන්නේ,
- අනුන් ලියු දෙයක් සඳහනක් නැතිව තමන්ගේ මෙන් එලි දැක්වීම.
- මුලාශ්‍ර ගැන සඳහනක් නොමැතිව වචන හෝ අදහස් කොපි කිරීම
- කෙලින්ම ලිපියකින් එලෙසම ගන්න දෙයක් යුගල වරහන් තුළ හෝ ඊට සමාන සම්මත ක්‍රමයකින් නොයෙදීම
- කරුණු ලබාගත් ස්ථානය පිළිබඳව වැරදි තොරතුරු දීම
- සම්පුර්ණ උපුටාගැනීමක් කර සමහර වචන හා ව්‍යුහය පමණක් වෙනස් කිරීම.
ලිපියක, පොතක, කතාවක, ගීතයක හෝ ඕනෑම නිර්මාණයක අදහස්, ව්‍යුහය හෝ වචන වැඩි ප්‍රමාණයක් ගැනීම (සඳහන් කිරීමක් ඇතිව හෝ නැතිව)
- චිත්‍ර, සිතුවම්, ඡායාරුප, වගු, සිතියම් ආදිය නියමිත මුලාශ්‍ර සඳහන් නොකර භාවිතය
- මුලාශ්‍ර සඳහන් නොකර ලිපි, කතා, ගීත ආදිය එක භාෂාවකින් තවත් භාෂාවකට පරිවර්තනය කිරීම.

මෙසේ ලිපි රචනා මුලාශ්‍ර හෝ කර්තෘ හෝ සඳහනක් නැතිව භාවිතය ලෝකයේ බහුලව සිදුවෙන වරදක්. ශ්‍රී ලංකාවේ විශ්ව විද්‍යාල පද්ධතිය තුළවත් මේ ගැන කිසිදු අවධානයක් නොමැති බව කණගාටුවෙන් වුනත් කියන්න ඕනේ.  කර්තෘ අයිතිය නොදී ලියන විශ්ව විද්‍යාල ආචාර්යවරු පවා ඉන්න බවට චෝදනා තිබෙනවා.
සිංහල වෙබ් පිටු හා ෆේස්බුක් පිටු නිරීක්ෂණයේදී කර්තෘ අයිතිය නොරකින ලිපි ඕනෙතරම් හොයාගන්න පුළුවන්. ලිපි වෙනත් මාධ්‍යවලට පරිවර්තනය කර පලකිරිම්ද බහුලයි. හේතු විමසා බැලුවහොත් ප්‍රධාන කරුණු කිහිපයක් වැටහී යනවා.
1. නොදැනුවත්කම -එලෙස අනුන්ගේ ලිපි කර්තෘ අයිතිය නොදී කොපි කිරීම නීති විරෝධී, වැරදි සහගත දෙයක් බව නොදැන සිටීම. අන්තර්ජාලයට වලංගු නීති තිබෙන බව නොදැන සිටීම. අන්තර්ජාලයේ තිබෙන ඕනෑම දෙයක් හිතු මනාපේ උපුටාගත හැකි යයි සිතීම.
2. දැන සිටියත් ගණන් නොගැනීම - මෙම නීති ක්‍රියාත්මක බව නොසිතා හසුවුවහොත් පිළිතුරු දෙමැයි සිතා හෝ අපි පල නොකළොත් මේවා දකින්නේ කෙලෙසද වැනි තර්ක දමා හෝ පල කිරීම.
3. අන් අය අනුගමනය - අනිත් අයත් කරනවානම් වැල යන අතටම අපිත් මැස්ස ගැසීම වරදක් නොවේ යන හැඟීමෙන් දැන දැනම අනුගමනය
4. නිර්මාණශීලි නොවන නමුත් තමන් ලේඛකයන් බව අන් අයට ඒත්තු ගැන්වීමට ඇති ආශාව.
5. ලිපි කියවා සටහන් තබා ගත්තත් මුලාශ්‍ර පිලිබඳ සටහන් තබා නොගැනීම.

මෙහිදී අවධානය යොමු කලයුතු දෙය ලිපියක්, නිර්මාණයක් හෝ කොටසක් ගෙන තමන්ගේ මෙන් පළකිරීම හෙවත් plagiarism සදාචාරාත්මක නොවන දෙයක් බවයි.
මෙය වැලැක්වීමට අන්තර්ජාලයේ මෙන්ම ඕනෑම රටක නීති පද්ධතියේ කොටසක් තිබෙනවා. නීතියෙන් සුරැකුණු විට එය කොපිරයිට් හෙවත් කර්තෘ හිමිකම ලෙස ගැනෙන්නේ.
en.wikipedia.org/wiki/File:Plagiarism_vs_Copyright_Infringement.png
කුමන හේතුවක් මත හෝ කර්තෘ අයිතිය සඳහන් නොකර, කිසිම ලිපියක් අන්තර්ජාලයෙන් හෝ මුද්‍රිත මාධ්‍යයකින් හෝ උපුටා පළකිරීම ශ්‍රී ලංකාවේ නිතියෙන්ද වරදකි. එය පුවත්පතක, සඟරාවක, පොතක, වෙබ් අඩවියක, ෆේස්බුක් පලවූ කියා වෙනසක් නොමැතිව පවතින නීතියකි.
වෙබ් අඩවි හා ප්‍රකාශන අයිතිය ගැන ශ්‍රී ලංකාවේ නිතිය මෙසේය. ෆේස්බුක් ආයතනයේද අනෙක් අන්තර්ජාල සමාගම්වලද ඔවුනට විශේෂිත වූ මේ හා සමාන නීති තිබෙනවා.

ප්‍රකාශන අයිතිය යනු කිසියම් ශාස්ත්‍රීය, කලාත්මක,විද්‍යාත්මක කෘතියක හෝ සෞන්දර්ය නිර්මානයක හෝ පරිගණක වැඩසටහන නිර්මාණකරුට නීතියෙන් හිමිකර දී තිබෙන අයිතිවාසිකම් වේ. වර්ෂ 2003 අංක ;36 දරණ බුද්ධිමය දේපල පනතේ 5 වන වගන්තියේ සිට 27 වන වගන්තිය දක්වා මෙම ප්‍රකාශන අයතිවාසිකම් සම්බන්ධයෙන් ප්‍රතිපාදන සලසා ඇත.ප්‍රකාශන අයිතිවාසිකම් වර්ග දෙකකි . එනම් ,
1.ආර්ථික අයිතිවාසිකම්,
2.සදාචාරාත්මක අයිතිවාසිකම්
බුද්ධිමය දේපළ පනතේ නව ප්‍රකාශන හිමිකරුවෙකුට හිමි ආර්ථික අයිතිවාසිකම් වන්නේ තමා නිර්මාණය කරන ලද නිර්මාණය ප්‍රති නිෂ්පාදනය කිරීම,පරිවර්තනය කිරීම,විකිණීම ,කුලියට දීම වැනි අයිතිවාසිකම් වේ.
සදාචාරාත්මක අයිතිවාසිකම් වන්නේ ආර්ථික අයිතිවාසිකම් වලින් ස්වාධීනව එකී ආර්ථික අයිතිවාසිකම් අහිමි වූ අවස්ථාවක පවා මුල් නිර්මාණකරුට හිමිවන අයිතිවාසිකම් වේ. එනම් එකී නිර්මාණය ප්‍රයෝජනයට ගැනීමේදී මුල් නිර්මාණකරුගේ නම සඳහන් කිරීම, මුල් කෘතිය විකෘති කිරීමෙන්, විකරණයකට ලක් නොකිරීමට ඇති අයිතිවාසිකම් වේ.
වෙබ් පිටුවක් නිර්මාණය කරනවාත් සමගම ප්‍රකාශන අයිතිය එකී නිර්මාණකරුට හිමි වේ. නමුත් එකී නිර්මාණය ස්වාධින තමන්ගේම නිර්මාණයක් විය යුතු අතර වෙනත් අයෙකුට අයිති නිර්මාණයක් පල කරන්නේ නම් ඊට නීතිමය රැකවරණයක් නොලැබේ. වර්තමානයේ විවිධ වෙබ් අඩවි විවිධ රුපවාහිනී චැනලයන් මගින් ප්‍රචාරණය වන ටෙලි නාට්‍ය, චිත්‍රපටි, පුවත් එලෙසම තම වෙබ් අඩවියෙන් පල කිරීම 2003 අංක 36 දරණ බුද්ධිමය දේපළ පනත යටතේ අපරාධ සහ සිවිල් යන අංශ දෙකේම නීති උල්ලංඝනය කරමින් කටයුතු කිරීමකි.
උදාහරණයක්‌ වශයෙන් ස්වාධින රුපවාහිනී චැනලය මගින් ප්‍රචාරණය වන ටෙලි නාට්‍යක් වෙනත් වෙබ් අඩවියක් හරහා නැවත එකී ස්වාධින රුපවාහිනී ලාංචනය යටතේ ප්‍රචාරය කලද බුද්ධිමය දේපළ පනත යටතේ ප්‍රතිපාදන උල්ලංඝනය කිරීමකි.
(උපුටා ගැනීම lawpage.lk )

වෙනත් තැන් කිහිපයකින් උපුටා, ඒ වචනවලින් එලෙසම පළකිරීම හෝ ලිපි පරිවර්තනය මුල්  කෘතියෙන් ගැනීමකි.  එය සඳහන් නොකිරීම ප්‍රකාශන අයිතිය උල්ලංඝනය කිරීමක්. ඒ සියලු අවස්ථාවල කර්තෘගේ නම හෝ වෙබ් අඩවිය ආදී මුලාශ්‍ර හෝ සඳහන් කල යුතුය. මුල් ලිපිය කරුණු සොයා වෙහෙස මහන්සි වී නිර්මාණය කළ කර්තෘන් සතු අයිතිය සදාචාරාත්මකව රැකීමට එය සිදුකල යුතුමය.
මුලාශ්‍ර අන්තර්ජාලයෙන් හෝ පොත පත ඇසුරිනි කියා ලිවිම ප්‍රමාණවත් නැත.

නාට්‍යයක්, පොතක්, හෝ වෙනත්  නිර්මාණයක් පරිවර්තනයේදී මුල් කර්තෘගෙන් හෝ ප්‍රකාශන සමාගමෙන් හෝ නිසි අවසරය නොලදහොත් එය කොපිරයිට් උල්ලංඝනය කිරීමක්. මුල් කෘතියේ රචකයා මියගොස්  වසර 70ක් ගතවී ඇතිවිට පමණක් විමසීමෙන් තොරව පරිවර්තනය කල හැකියි. පරිවර්තනයෙන් පසු නව කෘතියේ අයිතිය පරිවර්තක සතුයි.
සම්මත නීති අනුගමනය කරමින් පරිවර්තනය කිරිමේදී ප්‍රකාශකට විශාල මුදලක් ගෙවීමට සිදුවන නිසා ලංකාව වගේ රටක ලේඛකයෙක්ට පරිවර්තන පොතක් පළකර ලාභ ලබාගන්න අමාරුවෙනවා. කර්තෘ මියගොස් වසර 70ක් ගතවන තෙක් බලා සිටියහොත් ලේඛනයේ වටිනාකම අඩුයි. එහෙම වුනොත් අපට පරිවර්තන සාහිත්‍යයක් නැතිවෙනවා. ඒත් එහෙමයි කියල ලෝකයේ සම්මත නීති වෙනස් කරන්න අපට බැහැ. අපේ රටේ කිසිදු පරිවර්තන ලේඛකයෙක්ට ලෝකයේ පරිවර්තන ලේඛක සමුළු, සම්මන්ත්‍රණ  ආදියට සහභාගී වන්නට හෝ සිංහලෙන් මිස වෙනත් භාෂාවකින් ප්‍රසිද්ධියේ අදහස් දැක්වීමට හෝ අවස්ථාවක් නොලැබෙන්නේ මේ නිසයි.

නොසිතාම කර්තෘ අයිතිය උල්ලංඝනය සිදුවෙන අවස්ථා ඇතත් ප්‍රවේශම් සහගතව ඒ සඳහා හුරුවීමෙන් වලක්වා ගැනීම පහසු දෙයක්. සිතාමතා කළත්, නොසිතා කළත් මෙය වරදක් බව දත යුතුමයි.

ලිපි සොරකම් කිරීමකින් වලකින ලෙස යමක් පල කරන්නේ කොහොමද?
1. ලිපි රචනා වෙනත් තැනකින් උපුටාගෙන, ගත් තැන ගැන සඳහනක් නොමැතිව නැවත කුමන හෝ මාධ්‍යයකින් එලෙසම පළකිරීම (කොපි කිරීම) වරදක් බව දැනගැනීම
2. තමන්ට ලිවීමට අවශ්‍ය දේ ගැන වැඩිදුර විස්තර කියවීම. බොහෝ තොරතුරු දැනගත් විට ලිපි එක දෙකක් මත යැපී එම අදහස් මතම ලිවිම වැලකී, කරුණු මිශ්‍රකර තම අදහස්ද යොදා නිර්මාණයක් කළ හැකියි.
3. සාමාන්‍ය දැනීම නොවෙන යම් කරුණක් එලෙසම ගන්නට සිදුවන අවස්ථාවල ඒ බව සඳහන් කිරීමට හුරුවීම. අධ්‍යාපනික පළකිරීම් තරමට සම්මත නීති රීති අනුව නොවුනත් මුලාශ්‍ර සඳහන් කිරීම.
4. ෆේස්බුක් වැනි මාධ්‍යයක අන් කෙනෙක් ලියු දෙයක් ගැනීමේදී  copy-->Paste  නොකර share කිරීම.  කොපි කරන්නේ නම් නොවරදවා ලේඛක නම සඳහන් කිරීම.

ද්විතියික පාසලක සිසුන් දැනුවත් කර ඇති අන්දම 
මේ සියල්ලටම වඩා අවධානය යොමුවිය යුත්තේ කුඩාකල සිටම කර්තෘ අයිතිය දීමේ සදාචාරාත්මක ක්‍රියාවට හුරු කිරීමයි. දියුණු රටවල ප්‍රාථමික පන්තිවල කතන්දර පොතක් කියෙව්වත් ලේඛකයාගේ හා චිත්‍ර නිර්මාපකගේ නම අවධාරණය කර කියාදෙයි. කුඩාකළ සිටම පැවරුම්, presentation ආදිය කිරීමේදී ඒ සඳහා උදව් කරගත් පොත් පත්, වෙබ් අඩවි සඳහන් කිරීමට උනන්දු කරවනවා. ඒ තොරතුරු ලියා තැබූ අය අගය කල යුත්තේ ඇයිදැයි පහදනවා. ද්විතියික පන්තිවලට යද්දී එය නීතියක් ලෙස මෙන්ම කඩ කලහොත් දඬුවම් ලැබෙන වරදක් ලෙස හඳුන්වා දෙනවා. පාසලේ නීතිවලම එය ඇති අතර සිසුනට සැමවිටම නිවැරදිව උපුටන යෙදීම අවධාරණය කරනවා.
උසස් අධ්‍යාපන ආයතනවල උපුටන අනාවරණය කරගැනීමට plagiarism checker වැනි මෘදුකාංග භාවිතා කරනවා. තදබල වරදක් ලෙස ගැනෙන කොපි කිරීම හා වැරදි ලෙස උපුටාගැනීමට දැඩි දඬුවම් ලබාදෙනවා.
ඔබ දැන හෝ නොදැන මේ වරද කර ඇත්නම් දැන් සදාචාරාත්මක අංශය හා නීතිය දන්නවා. නැවත නොකළොත් සියල්ලෝ නිසි දේ ඉගෙනගනියි. නිවැරදි දෙය කිරීම පුරුද්දක් වූ විට එය විවිධ මාධ්‍යවල යෙදවිමේදීත්, අනාගතයට පවත්වාගෙන යාමේදීත් පහසු වෙනු ඇති.

උදව්:
www.lib.sfu.ca/help/academic-integrity/plagiarism
1. www.ox.ac.uk/students/academic/guidance/skills/plagiarism
www.virtuallibrary.info/plagiarism1.html
www.mcgilltribune.com/student-living/plagiarism
www.ragan.com/3-steps-for-avoiding-plagiarism/