Tuesday, 30 July 2019

ගූගල් ඩූඩල් ජූලි : නොගැයුනු වීරයෝ Unsung heroes

ජුලි 12:  Rene Favaloro (1923- 2000)
"අපි, සමුහයක් ලෙස, තනි පුද්ගලයෙක්ට වඩා වැදගත්. වෛද්‍ය විද්‍යාවේ දියුණුව හා  සංවර්ධනය හැමවිටම වසර ගණනාවක් තිස්සේ සමුහයක් ලෙස එකතු කරගත් දැනුම හා දක්ෂතා වල ප්‍රතිඵලයක්". කිරීටක ධමනි බයිපාස් සැත්කම්, සායනික පුහුණුව උදෙසා  හඳුන්වා දුන් ආර්ජන්ටිනා ජාතික ශල්‍ය වෛද්‍ය රීනි ෆැවලොරෝ ලියා ඇත.
1923 ජූලි 12දා (මීට වසර 96කට පෙර) උපතලද මොහු පාසල් වියේදී ද මිනිස්කම් පිළිබද දැඩිව සිතුවේය. 1949 වෛද්‍ය උපාධිය ලද ෆවලෝරෝ, තම වෛද්‍ය දිවියේ මුල් වසර 12 ගතකළේ ගොවියන් වෙසෙන, කාන්තාරයකට මායිම් වූ දුෂ්කර පෙදෙසක ප්‍රාන්ත වෛද්‍යවරයෙක් ලෙසයි. කෙටි කලකින් ඔහුගේ සොහොයුරාද වෛද්‍ය උපාධිය ගෙන ඔහුට එක්විය. දෙදෙනා එක්ව අඩු පහසුකම් සහිත එම ප්‍රදේශයේ සැත්කම් සිදුකිරීමට ශල්‍ය වෛද්‍ය කාමරයක් සදා ගත්හ. හෙදියන් පුහුණු කළහ. ලේ බැංකුවක් හා වෛද්‍ය සහයක මධ්‍යස්ථානයක් ගොඩනැගුහ. ඊට අමතරව රෝගවලින් වළකින්නේ කෙසේදැයි රෝගීන් නිරතුරුවම දැනුවත් කළහ.
රීනි තම අත්දැකීම් ඇසුරෙන් ඒත්තු ගත්තේ සෞඛ්‍ය සේවාව යනු ආර්ථික තත්වයන් මත බලනොපාන මුලික මිනිස් අයිතිවාසිකමක් බවයි. 'හැම වෛද්‍යවරයෙක්ම, හැම විද්‍යාඥයෙක්ම තම ජීවිතය හා සේවාව මානව වර්ගයා වෙනුවෙන් කැප කළ යුතුයි". ඔහු නොයෙක් වර පැවසීය.
ග්‍රාමීය ප්‍රදේශයේ සේවය කරන අතරතුර නිරතුරුව ප්‍රධාන නගරයට ගොස් දැනුම යාවත්කාලින කරගත්හ. 1962දී රීනි එක්සත් ජනපදයේ ක්ලිව්ලන්ඩ් වෙත යන්නේ වැඩිදුර ඉගෙනීම පිනිසයි. එහිදී cine angiogrphy, එනම් රුධිර නාල තුළ චලන ඡායාරුප ගැනීම හා කියවීම හඳුන්වා දුන් මේසන් සෝන්ස් සමග අධ්‍යයනය කිරීමේ අවස්ථාව ලද්දේය.
පළමු කිරීටක ධමනි සැත්කම අතරතුර 
අන්ජියෝග්‍රෑම් පිළිබඳව බොහෝදුර ඉගෙනීමෙන් පසු අවහිර වූ කිරීටක ධමනි වෙනුවට වෙනත් රුධිර නාලයක් යෙදවීම ඵලදායි ලෙස කල හැකි බව රීනි වටහාගත්තේය. එය සාර්ථකව කලහැකිබව ඔහු පෙන්වා දුනි.
1957 මැයි 9වනදා දොස්තර ෆවලෝරෝ විසින් 51 වියැති කාන්තාවකගේ අවහිර වූ කිරීටක ධමනියක් සැත්කමට ලක් කළේය. ඇයව heart-lung යන්ත්‍රයකට සම්බන්ධ කර, හර්ද ක්‍රියාකාරිත්වය නවත්වා, ඇයගේ පාදයෙන් ගත් රුධිර නාල කොටසක් ධමනියේ අවහිර වූ කොටස දෙපසින් සම්බන්ධ කර රුධිරය ගමන් කිරීමට නව මාවතක් නිර්මාණය කළේය. මෙම ඓතිහාසික සැත්කම සාර්ථක විය. එදා සිට ගතවූ අඩ සියවස තුළ මෙම සැත්කම ලොව පුරා නොගිනිය හැකි තරම් ජිවිත බේරාගැනීමට සමත් විය. 
1970දී නැවත ආර්ජන්ටිනාවට ගිය දොස්තර ෆවලොරෝ, ඔහුගේ නමින් වෛද්‍ය ආයතනයක් බුවනොස් අයර්ස් නගරයේ පිහිටවිය. එම මධ්‍යස්ථානය රෝගීන්ගේ මුල්‍යමය හැකියාව නොව, රෝගී අවශ්‍යතාව සැලකිල්ලට ගනිමින් සේවය කිරීමට යෙදවිණි. ඔහුගේ එම තාක්ෂනය හා අදහස් මුළු ලතින් ඇමරිකාවේම වෛද්‍යවරුන්ට යහපත් මග පෙන්වීමක් විය.

ජුලි 29 Chiune Sugihara (1900- 1986)
දෙවෙනි ලෝක යුද්ධය ආරම්භ වීමට ආසන්නයේ සුගිහාරාට ලිතුවේනියාවේ ජපානය නියෝජනය කරන උප කොන්සල් ලෙස පත්වීමක් ලැබුණි. යුද්ධය ප්‍රකාශ කිරීමත් සමගම යුදෙව් පවුල් ඔහුගේ නිලනිවාස ඉදිරියේ පෙළ ගැසෙමින් ඉල්ලුයේ ලන්දේසී පාලනය යටතේ තිබු Curacao රටට ජපානය හරහා ගමන් කිරීමට වීසා නිකුත් කරන ලෙසයි. මෙය ඉතා මානුෂික ඉල්ලීමක් වූ නිසා සුගිහරා ඒ සඳහා අවසර ඉල්ලමින් පණිවිඩ තුනක් යැවිය. ඒ සියල්ල ජපාන රජය විසින් බලය යොදවා ප්‍රතික්ෂේප කළේ 'දැනට වීසා නැති කිසිම සංචාරකයෙක්ට ජපානය හරහා පිටත්වන්නට හැකි ආකාරයේ වීසා නිකුත් නොකරන්න" ලෙසින් සඳහන් කේබල් පණිවිඩයක් එවීමෙනි. 'No exceptions' එහි වැඩි දුරටත් සඳහන් විය.
" මෙය මානුෂික ප්‍රශ්නයක් ලෙස සලකන්න. මගේ රැකියාව මට වැඩක් නැහැ" සුගිහාරා නැවත විදේශ අමාත්‍යාංශය අමතා උත්සහ කලත් ප්‍රතිඵලය එකසේ විය.
ජර්මන් ජාතිකයන් අතින් මරණයට පත්වීමට නියමිත මනුෂ්‍ය ජිවිත දහස් ගණනක් බේරාගැනීමට වෙනත් මගක් නොදුටු සුගිහාරා තම ඉහල නිලධාරී අණ නොතකමින් දහස් ගණනක් වූ යුදෙව් අනාථයන්ට ජපානය හරහා ගමන් කිරීමට හැකිවන සේ වීසා නිකුත් කිරීම ඇරඹුයේ තම රැකියාව හා අනාගතය පරදුවට තබමිනි. ඒ 1940 ජූලි 29 වෙනිදා ය.
තම ක්‍රියාවේ නිවැරදි භාවය ගැන හිතා බැලු ඔහු ඒ ගැන පහලවූ සැක ඉවත ලා වීසා ලිවිම ආරම්භ කළේය. දින ගණනාවක් පුරා දිවා රෑ වෙනසක් නැතිව, හරිහැටි නිදි නොලබා ඔහු දිගටම දහස් ගණනක් වීසා ලිව්වේය. "මගේ ඇඟිලි ඇකිලිලා ගියා. මැණික් කටුවේ ඉඳල උරහිසට යනකල් හැම තැනම රිදෙන්න ගත්ත. ඒත් මම නැවැත්තුවේ නැහැ". ඔහුගේ මෙම අවදානම් සහගත ක්‍රියාවට සහයෝගය දැක්වූ බිරිඳත් ඔහුගේ අත් සම්බාහනය කරමින් ඔහුට තවත් ලියන්නට උපකාර කළාය. ඒ වනවිට සියලුම රටවල තානාපතින් ඉවත් කරන ලෙස ලද අණින් ඔහුට රුමෙනියාවට යාමට සිදුවිය. ඔහුට රටෙන් පිටවීමට නියමිත දුම්රියේ නැගීමට යන අවසාන මොහොත දක්වා ඔහු දුම්රිය වේදිකාවේදී පවා මගීන්ට වීසා ලියාදුනි.
"නිවැරදි දේ කරන්න, එය නිවැරදි නිසා. දඩයක්කරුවෙක්ට වුනත් තමන් වෙත ඉගිලී රැකවරණය පතන කුරුල්ලෙක්ව මරන්න බැහැ. මම එය කළ යුතුව තිබුණා. මගෙන් රැකවරණය ඉල්ලා ආ දහස් ගණනක්  ජනතාවට පිටුපාන්න මට බැරිවුණා".
රුමේනියාවේදී රජයට අපක්ෂපාති වීම චෝදනාව යටතේ  වසර දෙකක සිර දඬුවමක් නියම විය. එසේම ජපානයට සැපත් වූ වහාම රජයේ නියෝග පිළිපැදීමට අපොහොසත් වූ නිසා  ඔහුගේ සේවය අත්හිටවූ බව දැනුම් දුනි. ඉතා හොඳ අනාගතයක් තිබු රැකියාව ඔහුට අහිමි විය. තම දරු පවුල නඩත්තු කිරීම උදෙසා අඩු වැටුප් ලැබෙන රැකියා කිරීමට සිදුවූ අතර දුක්ඛිත ජිවිතයක් ගත කිරීමට සිදුවිය.  ඔහු කළ කැපකිරීම පිලිබඳ යුද්ධය නිමවූ පසුවවත් කිසිවෙක්ගේ අවධානයට ලක් නොවීය.

ඔහු නිසා දිවි බේරාගැනීමට සමත්ව පසුව ඊශ්‍රායලයේ විදේශ සේවාවක ඉහල තනතුරක් දරු පුද්ගලයෙක් 1968දී සුගිහාරාව සොයාගැනීමට සමත්විය. සුගිහාරා විසින් කල සේවය ලොවට හෙලි කළේ එම තැනැත්තාය.
ජෙරුසෙලමේ Holocaust Memorial හි සුගිහාරා නමින් පැලයක් රෝපණය වූ අතර, ඔහු  Righteous Among Nations (සදාචාරාත්මකව නිවැරදි දේ ජාතීනට සිදුකළ) කෙනෙක් ලෙස ප්‍රකාශයට පත් කෙරුණි. හෙළිදරව් නොවූ දස දහසක් ජිවිත බේරාගත් වීරවරයෙක් ලෙස ඔහු ලිතුවෙනියවෙත් ජපානයේත් සැලකිල්ලට බඳුන් විය.

'යමෙක්ට තමන් විශ්වාස කරන නිවැරදි දේ කර, අනිත් අයගේ ජිවිත බේරාගන්නට දිනකට පැය 18ක් 20ක් වැය කරන්නට තරම් ධෛර්යයක් ඇත්නම් ලොවේ මිනිසුන් ඔහු හඳුනාගත යුතුයි. ගෞරව කලයුතුයි'. සුගිහාරා වෙනුවෙන් ගමන් බලපතක ආකාර ඩූඩලය නිර්මාණය කළ මැතිව් ක්රුක්ශෑන්ක් පවසයි.

ජූලි 30: මුතුලක්ෂ්මි රෙඩ්ඩි (1886- 1968)
තම දිවිය පුරාම සමාජයෙන් එන බාධක බිඳ හෙලමින් ඉදිරියට ගොස්, අනෙකුත් කතුනටද සේවය සැලසූ  සාර්ථක කාන්තාවක ඉන්දියාවේ තමිල්නාඩුවේ දී උපන්නේ 1886 ජූලි 30 වන දාකයි.
ලාබාල වියේදී විවාහවන ලෙස දෙමාපියන් කල ඉල්ලීම නොතැකු ඇය ඉගෙනීමට තමන්ගේ ඇති කැමැත්ත අනුව විභාග සියල්ල සමත්ව එවක පිරිමි පාසලක් වූ මහරාජා කොලේජ් වෙත ගියාය. සමාජයෙන් එල්ලවූ සියලු බාධක හා පාසලෙන් එලියට ඇද දමන බවට එල්ල වූ තර්ජන ගණනකට නොගත් ඈ, පිරිමි අතර උගෙන විශිෂ්ඨ ලෙස සමත්ව, ශිෂ්‍යත්වයක්ද ලැබ ගනිමින් මදුරාසි වෛද්‍ය විද්‍යාලයේ ප්‍රථම ශිෂ්‍යාව ලෙස ලියාපදිංචි වූවාය.
ඉන්දියාවේ මුල්ම වෛද්‍යවරියන් අතරට එක්වූ ඇය කාන්තා හා ළමා රෝහලක ශල්‍ය වෛද්‍යවරියක ලෙස සේවය කළාය. දොස්තර සුන්දර රෙඩ්ඩි සමග විවාහ වූයේද ඔහු කාන්තාවනට වෙනසකින් තොරව සලකන බවට අවබෝධ කරගත් නිසාය.
ඇය මහත්මා ගාන්ධි ගේ ඉන්දියාව නිදහස කිරීමේ සටනට සහය දක්වුවාය. ඒ අතර පොදු වෛද්‍ය සේවා දියුණු කිරීමෙහි නියැලුනාය. කාන්තාවන්ට අධ්‍යාපනය දීම, ඔවුන්  බල ගැන්වීම හා නිසිතැන් ලබා දීම උදෙසා නොකඩවා ක්‍රියා කළාය.
පසු කාලීනව වෛද්‍ය වෘත්තියෙන් ඉවත් වූ ඇය නිතිය හදාරා මදුරාසි නීති කවුන්සිලයට සම්බන්ධ වුවාය. එහිදී දැරියන්ගේ විවාහ වීමේ වයස ඉහල දැමීම උදෙසා හා ඔවුන්ගේ ශ්‍රමය අඩු මිලට සුරාකෑමට එරෙහිව නොබියව ක්‍රියා කරමින් අනභිබවනීය සේවයක් සිදුකළාය.
රෙඩ්ඩි ගේ සොයුරිය පිළිකාවකින් මිය යාමෙන් පසු 1954දී අදායර් පිළිකා සංගමය පිහිටුවීමේ මුලිකත්වය ගත් ඇය, එය ලොව ඉහලම තැනක් ගන්නා පිළිකා මර්දන මධ්‍යස්ථානයක් බවට පත් කිරීමට අනගි මෙහෙයක් සිදුකළාය. අද එම මධ්‍යස්ථානයෙන්  වසරකට ප්‍රතිකාර ගන්නා රෝගීන් ගණන 80 000 ඉක්මවයි.
ඉතා පහත් තැනක තිබු කාන්තා අධ්‍යාපනය දියුණු කිරීම, කාන්තාවනට නිසි තැන ලබාදීම, විවාහ වයස වැඩිකර ලීම වැනි ඉන්දීය කාන්තාවන්ගේ උන්නතිය උදෙසා මුතුලක්ෂ්මි කළ කැප කිරීම් හේතුවෙන් අද වනතෙක් සිය ජීවිතවල නව ආලෝකයක් ලැබු ඉන්දීය තරුණියන් මිලියන ගණනකි. ඇය වෛද්‍ය හා නීති ක්ෂේත්‍රයන්ගේත්, පොදුවේ කාන්තා අභිවෘද්ධිය උදෙසාත් කළ අනගි සේවයට උපහාර පිණිස ඇය 1956 දී ඉන්දියාවේ ඉහලම සම්මානයක් වන පද්ම භූෂණ සම්මානයෙන් පිදුම් ලැබුවාය.

උදව්:
www.google.com/doodles/rene-favaloros-96th-birthday
https://artsandculture.google.com/
www.google.com/doodles/celebrating-chiune-sugihara
https://en.wikipedia.org/wiki/Muthulakshmi_Reddi

Monday, 22 July 2019

කුඩා දරුවන් ගුවන්යානයක රැගෙන යාම

අලුත උපන් බිලිඳෙක් ගුවන් යානයක ගෙනයාමට කොතරම් කලක් බලන් ඉන්න ඕනෙද? දින දෙකකින් පුළුවන් කිව්වොත් පුදුම වෙනවද? බොහෝ ගුවන් සේවාවල අඩු වශයන් දින 14ක්  වුණත්, බිලිඳා ගුවන් යානයක යාමට සුදුසු යයි වෛද්‍ය සහතිකයක් ඇත්නම් දින දෙකක බිලිඳෙක් වුනත් ගෙනයන්න අවසර දෙන ගුවන් සේවා සමාගම් තියනව. ඕනෙම වයසක දරුවෙක් ගුවනින් එක්ක යන්න කලින් ළමා රෝග වෛද්‍යවරයෙක් හමුවී පරීක්ෂා කරවාගැනීම සුදුසුයි.
අවසර දුන් පමණින් කුඩා දරුවෙක් ගුවන් යානයක ගෙනයාම එතරම් සරල දෙයක් නෙමේ. ගමන් බලපත් සකස් කිරීමේ සිට ගුවන් යානයට ඇතුළු වෙනතෙක් සැලකිය යුතු දේ ගොඩයි. බොහෝ එයාලයින්වල ඒ ගැන දැනුවත් කිරීම් තියනව. මේ ලින්ක් එකේ තියන විස්තරත් හොඳයි.
සරලව අත්‍යවශ්‍ය කියා හැඟෙන දේ කරුණු පහකින් ලියන්නම්.
1. පළමු දේ ඉදිරිපෙළ අසුනක් වෙන්කර ගැනීමයි. ඔබ ගමන් ගන්නේ ව්‍යාපාර පන්තියේ නොවේනම්,  ඉදිරියේම අසුනක් වෙන් කර ගතහොත් ඔබ ඉදිරියේ ඉඩ තියෙන නිසා දරුවාගේ බඩු භාණ්ඩ තබා ගැනීමටත් වෙනත් උපකරණ සඳහාත් වැඩි ඉඩක් තියෙනව. සමහර ගුවන් යානාවල දරුවන් ගෙනයා හැකි බැසිනට් (තොටිලි) තියනව. එවැන්නක් සමග ආසනයක් වෙන් කරගන්න හැකිද විමසන්න. එහෙම බැරිවුනොත් දරුවා වෙනුවෙනුත් ආසනයක් වෙන්  කරගැනීමටත් පුළුවන්. දරුවෙක් නිසා අඩු මිලක් (අවුරුදු 2ට අඩුනම් වැඩිහිටි මිලෙන් 10%) ටිකට් එකට යන්නේ. ඔඩොක්කුවේ ගෙනයන්න පුළුවන් තරම් පොඩි දරුවෙක් වුණත් දීර්ඝ ගමනක් නම් දරුවා වෙනුවෙන් වෙනම ඉඩක් තිබීම වැදගත්.
සාමාන්‍ය ආසනයක  දරුවට වාඩිවෙන්න බැරිනිසා කුඩා දරුවන්ගේ කාර් සීට් එකක දරුවා තබන්න ඕන. මේ එකක්වත් කරගන්න බැරිවුණොත් හිස් ආසනයක් අසල ඇති ආසනයකට තැන මාරුකරගන්න අහන්න.
සාමාන්‍යයෙන් ඕනෑම ගුවන් යානයක දරුවන් සමග යන මගීන් අනිත් අයට කලින් ඇතුල් කරන නිසා දරුවා සමග අනිත් ගෙනියන දේවල් සකස් කරගන්න සැහෙන වෙලාවක් තියනව.

2. දරුවට අවශ්‍ය ආහාරපාන වැඩිපුර රැගෙනයාම වැදගත්. ගුවන්යානය තුල පවතින වියලි තත්වය නිසා දරුවා විජලනයෙන් වලක්වා ගැනීමට කිරි හා වෙනත් දියර වර්ග වැඩිපුර ගෙනයන්න ඕන. සමාන්‍යයෙන් දියර වර්ග ගෙනියන්න අවසර නැතත් කුඩා දරුවෙක්ගේ ආහාර ගෙනයන්න අවසර දෙනවා. ග්‍රයිප් වෝටර් හා වෙනත් වේදනානාශක බෙහෙත් දියරත් මේවට ඇතුලත්.
3. දරුවට අවශ්‍ය ඇඳුම්, නැපි, ඩයපර්, පිසදමන wipes ආදිය වැඩිපුර ගෙනයන්න. ගුවන් යානය තුල උණුසුම සීතල වෙනස්වෙන නිසා පෙරවන්න, ඔතන්න බ්ලැන්කට්, මාරුකරන්න ඇඳුම් අවශ්‍යයි. ඒවා වෙනම ළඟ තියාගන්න හැකි ලගේජ් එකක ගෙනියන්න.  දරුවා වෙනුවෙන් අමතර බැග් එකක් ගෙනියන්න අවසර තියනව. ඊළඟට ඉවත්කරන ඇඳුම් දාගන්න, ඉවරවුනු බෝතල් එහෙම දාගන්න වෙන වෙනම වසන්න පුළුවන් පොලිතින් බෑග් (ziplock) තියාගන්න.
4. යානය ගුවන්ගත වීමේදී හා බිම්ගත කිරීමේදී ඇතිවෙන පීඩන වෙනස්කම් නිසා දරුවට අපහසුතා දැනෙනවා. විශේෂයෙන් කන් රිදීම් ඇතිවෙන්න පුළුවන්. කලාතුරකින් කන් බෙරය පලුදු වෙන්නත් පුළුවන්. ඒ නිසා කන් වැසෙන්නට අන්දවා මේ අවස්ථා දෙකෙදී නිදාගැනීමට සලස්වන්න පුලුවන්නම් වඩාත් සුදුසුයි. තරමක දරුවන්ගේ කන්වලට කුඩා ඇබ පාවිච්චි කරන්න පුළුවන්. එහෙම නැත්නම් ඒ වෙලාවට යමක් හපන්නට දීම සුදුසුයි. සූප්පුවක් හෝ හපන්නට සුදුසු සෙල්ලම් බඩුවක් වුනත් හොඳයි.
5. දරුවා කැමති සෙල්ලම් බඩු දෙක තුනක්, වර්ණවත් පින්තුර සහිත පොත් දෙක තුනක් ගෙනයාමෙන් දරුවා අවදිව සිටින අවස්ථාවල යම් දෙයක නිරතව තබා ගැනීමට හැකියි.

බොහෝ ගුවන්තොටුපලවල ළදරු ස්ට්‍රෝලර් ඉල්ලගැනීමේ හැකියාව තියනව ඊළඟ තොටෙන් භාරදෙන පොරොන්දුව උඩ ගන්න පුළුවන්.
මේවට අමතරව අත් නිදහස්ව දරුවන් රැගෙන යා හැකි sling එකක් පැළඳගෙන යාම ප්‍රයෝජනවත්.
ළදරු හැමොක් නමැති ඉදිරි අසුනේ සම්බන්ධ කරන්න පුළුවන් තොටිලි තියනව. මෙය භාවිතා කරනවානම් ඉදිරි අසුනේ කෙනාව දැනුවත් කරන්නම වෙනවා.
ඊට අමතරව ගෙනයන ඉලෙක්ට්‍රොනික් උපකරණත් සම්පුර්ණ චාජ් එකේ තබාගන හදිසියකදී උපයෝගී කරගන්න. අවශ්‍ය ඕනෑම විටෙක කාර්ය මණ්ඩලයේ උදව් ලබාගන්න පුළුවන්.

ඉස්සරත් ළදරුවන්ව ගුවන් යානාවල අරන් යන්න අවසර තිබිල තියනව. 1950 බ්‍රිටිෂ් එයාවේස් (BOAC) යානයක් තුල ගන්න ලද මේ පින්තුරයෙන් පෙනෙන්නේ දෙමාපියන්ට ඉහලින් එල්ලන ලද skycot ලෙස හැඳින්වූ තොටිල්ලක දරුවා ගෙනයාමේ හැකියාව තිබී ඇති බවයි. ගුවන් ගත කිරීමේදීත් ගොඩ බැස්විමේදීත් දරුවා දෙමාපියන් ලඟට ගන්න ඕනේ. දැනට වුනත් පොඩ්ඩක් වෙනස් වුණත් එකම නීති හා පෙනුම තමයි.

උදව්:
www.parents.com/fun/vacation/planning/how-to-fly-with-baby/
https://livingnomads.com/2016/03/travel-with-toddlers-tips/
https://suncitywill.wordpress.com/tag/jet-set-baby/
https://travelmadmum.com/flying-with-a-baby/
www.demilked.com/vintage-infants-travel-airplane-skycot-boac-flights/

Wednesday, 10 July 2019

පස දුෂණය අඩුකරන නවතම තාක්ෂණය Phytoremediation

නිතර දෙවේලේ පරිසර දුෂණයත් එහි විපාකත් එයින් ගැලවීමට කල හැකි දේත් ගැන කතාකරනු දක්නට ලැබෙනවා. ගස් සිටවීම ඉන් එක පහසු ක්‍රමයක්. ගස් සිටවීමේදී එය සිටවන පරිසරය ගැනත්, ගසට එම පරිසරය කෙරේ ඇති තිබෙන වරණිය හැකියාව ගැනත් සැලකීම අත්‍යවශ්‍යයි. එම ගසෙන් වැඩි ප්‍රයෝජනයක් ගැනීමට සිටවිය යුතු ස්ථානයද සැලකිය යුතුයි.
පරිසර දුෂණයේ එක කොටසක් පාංශු දූෂණය. පස දූෂණය වෙන්න හේතු ගණනාවක් තියනව. ප්‍රධානම වෙන්නේ පසට එකතුවෙන විවිධ රසායන ද්‍රව්‍ය. කෘෂිකර්මය හා වගාවන්හිදී කෘමි නාශක, වල්පැල නාශක, පොහොර ආදී ලෙස හිතාමතා එකතු කරන රසායන ද්‍රව්‍ය වගේම, එදිනෙදා කටයුතු හා කර්මාන්ත අතුරු ඵල ලෙසත් පසට රසායනිකයන් එකතු වෙනවා. මෙම රසායන ද්‍රව්‍ය තුල තිබෙන තඹ, කැඩ්මියම්, රසදිය, ඊයම්, ආසනික් වැනි බැර ලෝහ පසේ එකතුවීමක් වෙන නිසා එය ගහකොළ සතුන්ට වගේම මිනිසාටත් අහිතකර විදියට බලපානවා.
පසෙන් අහිතකර හා විෂ බැර ලෝහ ඉවත් කරන්න පහසු ක්‍රම තියෙනව. අඩු වියදම් නවීන තාක්ෂණික ක්‍රමයක් හඳුන්වන්නේ Phytoremediation (ශාක මගින් සංතුලනය)  නමින්. මෙහිදී කරන්නේ ශාක වර්ග වවල ඒ මගින් පසේ හෝ ජලයේ තිබෙන අහිතකර ලෝහ ඉවත්කිරීම, පරිවහනය කිරීම, ස්ථාවර කිරීම හා/ හෝ විනාශ කිරීමයි.
මේ හැකියාව හැම ගස් වර්ගයටම නැහැ. ඒ නිසා එම හැකියාව තියෙන ගස් වර්ග අධ්‍යයනය කර හඳුනාගැනීම වැදගත්. (මේවට සිංහල යෙදුම් යොදන්නේ නැහැ. වඩා වැදගත් එක් එක්  ශාකය සතු හැකියාව හා සුදුසු ශාක වර්ග හඳුනාගැනීම)
1. Rhizodegradation: මෙම ක්‍රියාවලිය සිදුවන්නේ ශාක මුල් අවට ඇති පසේ හෝ ජලයේයි.  මෙහිදී ශාකය මගින් පසට දියරයක් ශ්‍රාවය කරනවා. එමගින් පසේ සිටින ක්ෂුද්‍ර ජීවින්ව  පසේ ඇති විෂ ඉවත්කිරීමට උත්තේජනය කරනවා.  එම ක්ෂුද්‍ර ජීවින් මෙම විෂ සහිත උපස්තරය  මත වැඩිලා වෙනත් අහිතකර නොවෙන ද්‍රව්‍ය බවට පත් කරනවා. පහසුවෙන් වැවිය හැකි සුරියකාන්ත මෙම හැකියාව තිබෙන ශාකයක්. ශාකය තුළට ලෝහ උරාගැනිමක් සිදු නොවෙන නිසා ශාක කොටස් (ඇට, තෙල්) ආහාරයට ගන්න පුළුවන්. චර්නොබිල් බලාගාරයේ පිපිරීම් නිසා විකිරනශීලි වූ පසේ විෂ ඉවත් කිරීමට සුර්යකාන්ත යොදාගෙන සාර්ථක වූ බව පර්යේෂණ වලින් පෙන්වා දී තිබෙනවා. මෙහිදී කර ඇත්තේ මුල් ආසන්නයේ යුරේනියම්  ලෝහ අඩංගු විකිරණ එකතුවීමට ඉඩ දී මුල් පස සමග ඉවත්කර, සෝදා වෙන්කර ගැනීමයි.
2. Phytostabilization: මෙහිදී විෂ ද්‍රව්‍ය ගමන් කල නොහැකි ලෙස පස සමග බැඳ දැමීමට ශාකය මැදිහත් වේ. බැර ලෝහ පසේ හෝ ජලයේ තිබුනත් මේ නිසා පරිවහනය වළකිනව. ගසට උරාගැනිමක් නැති නිසා අහර ලෙස ගැනීම ගැටළුවක් නැහැ. කුරුඳු වලට මේ හැකියාව තියනවා.

3. Phytoextraction : මෙහිදී ශාකය පසෙන් ජලය හා ලවන උරාගන්නා විට ඒ සමග පසේ තිබෙන බැර ලෝහත් උරාගන්නවා.  ලෝහය විනාශවීමක් නොවෙන අතර, ශාකයේ මුල්, කඳ  හා පත්‍ර දක්වා ගමන් කරනවා. ඒ කියන්නේ ශාකය තුළ බර ලෝහ අඩංගු වෙනවා. ජෙරනියම් නමින් හඳුන්වන වවිධ වර්ණ මල් පිපෙන ශාකය මෙය සිදුකරනවා. විෂ සහිත පස්වල මෙම පැල වවා, පසුව උගුල්ලා වේලා දහනය කර අළුවල ඇති ලෝහ නිස්සාරණය කරගැනීම හෝ පැල අනතුරුදායක අපද්‍රව්‍ය ආකාරයට විනාශකර දැමීම සිදු කිරීම සිදුකරනවා.

4. Phyto_volatilization: පසේ ඇති කාබනික හා අකාබනික රසායන අඩංගු ජලය උරාගෙන ශාකය තුළදී වායු බවට පරිවර්තනය කර, වායු ලෙස ශාකයෙන් පරිසරයට මුදා හැරෙනවා. පොප්ලර් ගස් හා විලෝ ගස්, ජලයේ හා ගැඹුරු පසේ තැන්පත්ව ඇති ඇති කෘෂි රසායන, කෘමි නාශකවල විෂ ද්‍රවයන් උරාගෙන විෂ නොවෙන  වායු බවට පත්කරන බවට පර්යේෂණ දත්ත දක්වා තිබෙනවා. විලෝ ශාක ඩීසල්වලින් අපවිත්‍ර වූ භුමි පවිත්‍ර කිරීමට සාර්ථක ලෙස යොදාගන්නවා.

5. Phytodegration:  රසායන ද්‍රව්‍ය සහිත දුෂිත ජලය ශාකයට උරාගෙන ශාක පටක තුළදී ඒවා බිඳ හෙලීමේ හැකියාව සහිත ශාකවල මෙය සිදුවෙනවා. පොප්ලර් ගස් තුලදී මෙම ක්‍රියාවලියත් සිදුවෙනවා. අබ කුලයේ (brassicaceae) ශාක  බොහොමයක්ම මෙය සිදුකරන බව පර්යේෂණ අනාවරණ දක්වනවා. මේ ශාකවල පොලවට අසන්න කොටස්වල බැර ලෝහ අඩංගු වෙන්න හැකියාව තියෙනවා.

6. Phytohydraulics : මෙහිදී  සිදුවන්නේ ශාකයේ ස්වභාවික ක්‍රියාවලියේදී ඉතා විශාල ජල ප්‍රමාණයක් අවශෝෂණය කරගන්නා නිසා භූගත ජලය චලනයන්ට උපකාර වීමයි. භූගත ජල මට්ටම දක්වා මූල පද්ධති විහිදුවන බොහෝ ශාක මේ ක්‍රමයෙන් ජලය පිරිසිදු කරනවා. ගංගා නිමනවල වැඩෙන විශාල ශාක මගින් මේ ක්‍රියාවලිය සිදුවෙනවා.
දිය හබරල, ජපන් ජබර, වැලිස්නේරියා, සැල්වීනියා, හයිඩ්රිල්ලා වැනි ජලජ ශාකත්, ජලාශ්‍රිත සමහර පන් වර්ගත් ජලයේ ඇති විෂ ද්‍රව්‍ය උරාගන්නව. ගිරිතිල්ල කුලයේ ශාකත්, සමහර පර්නාංග හා දිලිර වර්ගත්  පස ශෝධනය කරන බව අනාවරණය කරගෙන තියනවා.


හැම ශාකයම හැම බැර ලෝහයම සමග ක්‍රියා කරීමට අසමත් අතර, සමහර ශාක බැර ලෝහ කිහිපයක් ඉවත් කිරීමට සමත්. පොප්ලර්, අබ, ජෙරනියම්  හා සුරියකාන්ත ගැන බොහෝ පර්යේෂණ කර ඇති අතර එම ශාකවලින් ලෝහ වර්ග කිහිපයක්ම සාර්ථක ලෙස පසෙන් ඉවත් කරන බව සොයාගෙන තියෙනවා. සමහර ශාක ගැන තවමත් පර්යේෂණ කරමින් පවතිනවා.
එක පර්යේෂණයක් හෙළි කර ඇත්තේ භාවිතා කළ තේ කොළ පසට එකතු කිරීමෙන් ලැවැන්ඩර් ශාකයේ බැර ලෝහ උරාගෙන ඒවා ශාකය තුලදී බිඳ හෙලන ක්‍රියාවලිය ඉක්මන් වූ බවයි.
ඉතා පුළුල් පර්යේෂණ අවස්ථා මෙම නවතම තාක්ෂණික ක්ෂේත්‍රයේ තිබෙන බව මෙයින් පැහැදිලියි.

Hyper_accumilating plants ලෙස සොයා බැලුවහොත් මෙලෙස පර්යේෂණවලින් හෙළිවී ඇති ශාක විශේෂ ගැන දැනගන්නට පුළුවන්. ඒ තොරතුරුවල වැඩිපුරම තිබෙන්නේ වෙනත් රටවල ශාක විශේෂ ගැනයි.

මේ ශාක ගැන දැනගැනීමේ වැදගත්කම වන්නේ මිනිස් ක්‍රියාකාරකම් නිසා පසට හා ජලයට එකතුවන ජීවීන්ගේ පැවැත්මට අහිතකර මුලද්‍රව්‍ය, තවත් කාර්මික ක්‍රමයක් ආධාරයෙන් හෝ විශාල ලෙස පස් ඉවත් කිරීමෙන් හෝ තොරව පරිසර හිතකාමී ලෙස
*පහසුවෙන් 
*අඩු වියදමෙන් 

*සුර්ය බලයෙන් 
*විශාල ක්ෂේත්‍රයන් තුළ, ඉවත් කිරීමේ හැකියාවයි.
Phytoremediation සාපේක්ෂව නව තාක්ෂණික යොදාගැනීමක් නිසා පරිසරයට වන බලපෑම් ගැන තවමත් ප්‍රශ්න මතුවෙනවා. ලොව පුරා විශාල ලෙස පරිසරයේත්, විද්‍යාගාර හා හරිතාගාර තුලත් පර්යේෂණ කෙරෙමින් පවතින්නේ. ලංකාවේ ඇති කුඹුක්, මී, තෘණ වර්ග, තේ හා වෙනත් ශාක පිළිබඳවද මෙවැනි පර්යේෂණ කර, ප්‍රතිඵල පිලිබඳ ගොවින් හා සාමාන්‍ය ජනයා දැනුවත් කිරීමෙන් පස හා ජලය ශාක ආධාරයෙන් පවිත්‍ර කිරීමේ හැකියාව ඔවුන් විසින්ම ලබාගෙන වරක් භාවිතා කළ පස විවිධ අවශ්‍යතා සඳහා නැවත ඵලදායි ලෙස යොදාගන්නට හැකිවෙනු ඇති.

උදව්:
http://www.unep.or.jp/Ietc/Freshwater/
https://land8.com/5-best-plants-for-phytoremediation/
https://pubs.acs.org/doi/full/10.1021/acs.est.5b04113 (2016)
www.cpeo.org/techtree/ttdescript/phytrem.
www.nature.com/scitable/knowledge/library/phytoremediation
www.thebalance.com/six-types-of-phytoremediation
worldwidescience.org/potential+phytostabilization+plant
Science Prospectives 10 Academic: Christine Adam Carr
The high potential of Pelagonium plant for phytoremediation of heavy metals: 2013Mahdieh,M. et.al
The Effect of Tea residue in promoting phytoremediation of Lavandula Angustifoli mill.: 2014 Ziarati P., Azadi B.