ආලෝකයේ උත්සවය: හනුකා Hanukkah

යුදෙව් ජාතිකයන්ගේ ආගමික උත්සවයක් වන හනුකා Hanukkah  (=හනුක්කා, චනුකා) නම් ආලෝකය ප්‍රධාන කරගත් උත්සවයක් මේ දිනවල ලොව පුරා පැවැත්වෙනවා. මෙලෙස විවිධ ලෙස උත්සවයේ නම උච්ඡාරණය කරන්නේ මුල් නම හීබ්රු භාෂාවෙන් තිබෙන නිසා යි. එහි තේරුම කැපවීම යන්නයි.

හනුකා උත්සවය අවුරුද්දේ අවසන් මාසයේ දින අටක් පුරා පැවැත්වෙනවා. මේ වසරේ දෙසැම්බර් 2 දා සිට 10 දක්වායි.  පැවැත්වෙන දින වසරෙන් වසරට වෙනස් වන්නේ ඔවුහු දින තීරණය කරන්නේ චන්ද්‍ර මාස ක්‍රමයට අනුව නිසයි. මේ උත්සවයේදී මෙනෝරා නමින් හැඳින්වෙන පහන වැදගත් තැනක් ගන්නවා. පහන් නමයක් තැබීමට ස්ථාන ඇති මෙහි මැද පහන අනෙක්වාට වඩා තරමක් ඉහලින් තියෙන්නේ. එය ශමාෂ් නමින් හඳුන්වන්නේ. හැමවිටම අනෙක් පහන් දල්වන්නේ ශමාෂ් පහනෙන් පමණයි.

හයවන දිනයේ  මෙනෝරා පහන 

පළමු දිනයේ ඉර බැසයන මොහොතේ සිට පහන් දැල්වීම ආරම්භ කරනවා. දිනකට එක බැගිනුයි  පහන් දල්වන්නේ.
පළමු දිනයේ ශමාෂ් පහනත්, එක කෙළවරක ඇති පහනකුත් දල්වා යාච්ඥා කරනවා. පළමු දිනයේ දල්වන්නේ එම පහන් දෙක පමණයි. දෙවන දිනයේ මැද පහන දල්වා, එයින් පළමු දින දැල්වූ පහනත්, ඊළගට ඇති පහනත් දල්වයි. මෙලෙස දිනකට එක පහන බැගින් වැඩි කරමින් දල්වමින් යයි.  ඒ අනුව අටවන දිනයේ පහන් සියල්ලම දල්වනවා.
මෙනොරාව යුදෙව් නිවෙස්වල විශේෂ ස්ථානයක තැන්පත් කර තිබෙනවා. හනුකා සමයේ එය නිවසට ඇතුළුවන විට වම් අතපැත්තේ, දැල්වූ විට නිවසෙන් පිටතට පෙනෙන සේ කවුළුවක් අසල  තබනවා.  දිනපතා  පවුලේ අය හා නෑදෑයන් එක්ව පහන් දල්වා, ආගම සිහිපත්කර අවසානයේ සම්ප්‍රදායික ක්‍රමයට පිළියෙළ කරන ලද තෙලෙන් බදින හා තෙල් දැමූ  ආහාර ගන්නවා.

හනුකා ඉතිහාසය වසර දෙදහසකටත් එපිටට යන්නක්. එකල ඊශ්‍රායලය, ග්‍රීක-සිරියා අධිරාජ්‍යයේ කොටසක්ව තිබුණා. යුදෙව්වන්ගේ ඇදහීම වුණේ මෝසෙස් විසින් හෙළිදරව් කරන ලද දෙවියන්ගේ නිතිය, සත්‍යය සහ අධ්‍යාත්මික පවිත්‍රතාවයි.  ඔවුන්ගේ ප්‍රධාන දේවස්ථානය පිහිටියේ ජෙරුසලමේ. එකල ඔවුන්ගේ දින දර්ශනයට අනුව කිස්ලෙව් මාසයේ sukkot නම් දින ගණනාවක උත්සවයක් පැවැත්වුවා. මෙය නව දින දර්ශන අනුව නොවැම්බර් දෙසැම්බර් මාසවලට යෙදෙන්නේ. මේ උත්සවවලදී යුදෙව් ජාතිකයෝ සමුහ වශයෙන් ජෙරුසෙලමට පැමිණ වතාවත් කළා.
ක්‍රි.පූ. 164දී ඊශ්‍රායලය, සිරියා රාජධානිය මගින් යටත් කරගත්තා. තම රාජධානියේ පොදු ආගමක් හා සංස්කෘතියක් තිබිය යුතු බව සිතු IV වන ඇන්ටියෝකස් රජු යුදෙව් දහම අනුගමනය තහනම් කර, ඔවුන්ගෙන් ග්‍රීක දෙවියන් අදහන ලෙස හා සිරියානු ඇදහීම්වලට අනුගත වන ලෙස ඉල්ලා සිටිමින්, දේවස්ථානයත් අයත් කරගත්තා. යුදෙව්වන් ඊට එකග නොවූ නිසා ඔවුන්ගේ නීති පොත් ගිනි තබමින් මිනිසුන් ඝාතනය කරමින්  කුරිරු පාලනයක් ගෙනගියා. ඉතිරි වූ සුළුතරයක් යුදෙව්වන් ගරිල්ලා ක්‍රමයට සටන් කරමින් ගල්ගුහාවල දිවි ගෙව්වේ.
ගණනින් සුළු වූ යුදෙව්වන් දේවස්ථානය අයත් කරගැනීමට සංවිධානය වුනා. රජු ඔවුන් වනසන්නට කොමදොරුවන් දෙදෙනෙක් යටතේ 40000 ක හමුදාවක් එවුවත්, ජුදා ප්‍රමුඛ මැකාබි ලෙස හැඳින්වූ යුදෙව්වන් පරදවන්නට ඔවුනට හැකිවුයේ නැහැ. යුද්ධය ගැන එතරම් දැනුමක් නොමැති සාමාන්‍ය ජනතාවක් අතින් විශාල හමුදාවක් පැරදීම විශ්මයක් වුනා. යුදෙව්වන් නැවත ජෙරුසෙලම් දෙවස්ථානය අත් කරගෙන, සිරියානුවන් ස්ථාපිත කර තිබු සියල්ල ඉවත්කර, නව අල්තාරයක් නිමවූවා.

රන් මෙනෝරාව පැහැරගැනීම 

ක්‍රි. පු. 139දී ඔවුන් නැවත Sukkot උත්සවය පවත්වන්න කටයුතු සුදානම් කළා. ඔවුන්ගේ දඹ රන් මෙනොරාව සිරියනුවන් විසින් පැහැර ගෙනගොස් තිබු නිසා මැකාබිවරු ලාභ ලෝහවලින් නව මෙනෝරාවක් සැදුවා. නමුත් එය දල්වන්නට අවශ්‍ය පිරිසිදු ඔලිව් තෙල් තිබුනේ දිනකට පමණක් ප්‍රමාණවත් වන තරමක්. අලුතින් සුදුසු ආකාරයේ තෙල් සදන්නට දින අටක් ගතවෙනවා.
කෙසේ වුවත් ඔවුහු මුල් දින පහන දැල්වූවා. පුදුමයකට මෙන් එම තෙල්,  අලුතින් තෙල් සාදන තෙක් දින අටකට ප්‍රමාණවත් වූ බව කියවෙනවා. දෙවියන් තම පිරිස ස්වකීය ආරක්ෂාව යටතට ගත්බව එම සිදුවීමෙන් පෙන්නුම් කෙරෙන බව යුදෙව්වන් අර්ථ දැක්වුවා. මේ නිසා ඉන්පසු මෙනෝරාවක පහන් අටක් දැල්වීමට හැකිවන ලෙස නිර්මාණය කල බව කියවෙනවා.
මේ සිදුවීමෙන් පසු මැකාබිවරුන්ට නායකත්වය දුන් ජුදාස්, වීරවරයෙක් ලෙස සැලකුම් ලැබූ බව කියවෙනවා.

හනුකා යනු තෙල් මුලික කරගත් උත්සවයක් නිසා කෑම මේසයේ තෙලෙන් පිළියෙළ කරන ආහාර වලට වැදගත් තැනක් ලැබෙනවා. ලොට්කා -Latke-  ලෙස හඳුන්වන අල හා චීස් වලින් සාදන පෑන්කේක් ඒ අතර විශේෂයි. ජනප්‍රියම අතුරුපස ජෙලි ඩෝනට්ය.

තෑගි දීම හෝ ගැනීම ගැන එතරම්ම අවධානයක් නැති උත්සවයක් වන මෙහි දරුවන්ට යම් ත්‍යාග දීමක් කෙරෙනවා. වැඩිහිටි අයගෙන් ලැබෙන තෑගි සියල්ල දින අටට බෙදා ඔවුනට ලැබෙන්නේ. අතීතයේදී,  හනුකා ගෙල්ට් ලෙස හැඳින්වෙන රන් පැහැ කාසි හුවමාරු කරගෙන තිබෙනවා. දැන් රන් දවටනවල ඇති කාසි හැඩයේ චොකලට් දරුවන්ට දෙනවා.

හනුකා උත්සවය සමග බැඳුනු ක්‍රීඩාවක් තිබෙනවා. ඩ්රේඩල් නමැති පැති හතරක් සහිත බඹරයක් මෙහිදී උපයෝගී කර ගන්නවා. ඉහල කුරෙන් අල්වා කරකවා අතහැරි විට වැටෙන පැත්තේ ඇති වචන අනුව රන්පාට කාසි/ පබළු  ලබාගැනීමේ ක්‍රීඩාවක්. යුදෙව් දහම තහනම් වූ සිරියානු ආක්‍රමණ සමයේ දරුවන් අධ්‍යපනයේ  නිරතවන අතර සොල්දාදුවන් පැමිණෙන විට ක්‍රීඩාවක් කරන බව හැඟවීමට නිර්මාණය කරගත් බඹරය මෙලෙස හනුකා සැමරීමට එකතු කරගෙන තිබෙනවා. අදටත් ඩ්රේඩල්වල හිබ්රු භාෂාවෙන් වචන අඩංගු කරනවා.

හනුකා යුදෙව් ජාතිකයන්ගේ ප්‍රධාන ආගමික උත්සවය නොවන බවත් කිව යුතුයි. එය ඔවුන්ගේ පැරණි ඇදහීම් චාරිත්‍රයකට එකතු වූ අතීත ජයක් සම්බන්ධිත උත්සවයකි.  හනුකා චාරිත්‍ර ගිනස් පොතටත් ඇතුළු වී තිබෙනවා. ලොව විශාලම මෙනොරාව එයින් එකක්. අඩි 32ක් උස මෙය ඇමරිකා එක්සත් ජනපදයේ මැන්හටන් ප්‍රදේශයේ හනුකා දිනවල දැල්වුණා.

උදව්:
Chanukah: Trudi Strain Trueit
Kortright Centre for Conservation,
www.cbc.ca/the-feed/whats-the-story-hanukkah
www.chabad.org/holidays/chanukah/article_cdo
www.youtube.com/watch?v=omvtmSR369
www.myjewishlearning.com/article/9-things-you-didnt-know-about-hanukkah/